nafas

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

na-fas

Etimologiyasi

Q. ^a * — oʻpkaga olinadigan va chiqariladigan havo

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Uzluksiz biologik jarayon, yaʼni oʻpkaga olinadigan va undan chiqariladigan havo; dam, tin. ◆ Soʻnggi nafas. Ogʻir nafas olmoq. yash Yana yurak oʻynab, nafas boʻgʻizga tiqildi. M. Ismoi-liy, „Fargʻona t“ . o. -Juda jabr qiladi, -◆ dedi Siddiqjon chuqur olgan nafasini gap bilan boʻshatib. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ . ◆ Sovu k, shamolda shovullab turgan qamishzor manzarasi ochilishi bilan Bo-tirali muzdek havodan toʻyib-toʻyib nafas oldi-da, toʻqayga kirib ketdi. H. Gʻulom, „Mashʼal“ .

Nafas yoʻllari Odam va hayvonlarda havo oʻtkazadigan aʼzolar. Nafas chiqarmas-lik yoki nafasini oʻchirmoq Jim oʻtirmoq, gapirmay oʻtirish. ◆ Shuhujraga qamallaring. Kunduzi nafas chiqarmaysanlar. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ -Nafasingni oʻchir! ..Tuf, tuf! — dedi Buviniso koʻksiga tuflab. P. Tursun, „Oʻqituvchi“ . Nafasi ichiga tushib ketmoq ayn. dami ichiga tushib ketmoq q. dam

1. ◆ Oralaringizda anchagina gap oʻtgan ekan. Shuning uchun ham siz u yerga kirib borishin-giz bilan nafaslari ichlariga tushib ket-gan ekan. P. Tursun, „Oʻqituvchi“ . Nafasi uzil-di Oʻldi. ◆ Eshon Shayxullo duo oʻqir, bemor kampirning nafasi uzilmay, uyiga yetib olishini xudodan tilardi. Sh. Toshmatov, „Tongdagi koʻlanka“ . Nafasini rostlamoq q. rostlamoq 2.

2 koʻchma s. t. Boʻlajak ish haqida ogʻizdan chiqqan ran, izhor qilingan niyat. Yomon

nafas. v ◆ /Xadicha Dadavoyga:/ Nafasingizni sonuu qilmang/ Uygʻun, Navbahor. V.'afa-singizni issiq qiling. N. Safarov, „Hayot maktabi“ .

Nafasing oʻzingga ursin Yomon niyat qil-gan, sovuq xabar keltirgan kishiga nisba-tan aytiladigan ibora.

3 Juda qisqa vaqt; lahza, on. ◆ Bir nafas-da. Bir nafasga. Nafas oʻtmay. yash Bulutli, xomush oqshom zulmati nafas sayin quyuq-lashib, bahaybat qop-qora qanotlarini ufqlar ustiga tez yoyib kelmoqda. P. Tursun, „Oʻqituvchi“ . ◆ Mana, Mehriniso opa biladilar, onam meni bir nafas oldidan qoʻzgʻatgisi kelmaydi. 3. Said, „N“ . Safarov, Tarixtilga kirdi.

4 etn. Duoxon, azayimxon va sh. k. solgan dam kuchi. ◆ Uyimizda bir bechora bemor bor, shaytonlab yotibdi, taqsir, borib dam solib keling, shoyad nafasingizdan shifo topsa. Oybek, „Tanlangan asralar“ .

Oʻtkir nafas(li) Kuchli duoxonga nis-batan aytiladi. ◆ Bundanuch oy ilgari, Nurini oʻtkir nafasli domlaga olib borgan kun, tashqari hovlida qorda choʻqqayib idish yuv-gan bu qizga uning koʻzi tasodifan tushgan edi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

5 Hid, is. ◆ Qishi bilan tor uylarda diq-qinafas boʻlgan kishilarning dimogʻiga adir-lardan giyohlarning xushboʻy nafasi kelib uriladi. S. Ahmad, „Hukm“ .

6 Harorat, ob-havo. ◆ Yaqinlashib kelayotgan qishning nafasi tevarak-atrofda kezib yuribdi. Gazetadan .

Antonimlari

НАФАС. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Ot

nafas (koʻplik nafaslar)

Tillarda

Nafas

• Bolgarcha: дъх (dŭkh)
• Gruzincha: სუნთქვა (sunt’k’va)
• Olmoncha: Anhauch, Atem
• Ozarbayjoncha: nəfəs
• Portugalcha: fôlego
• Turkcha: nefes

OʻTIL

Ruscha _ru

nafas
1 дыхание; вздох; ◆ soʻnggi ~ последний вздох, последнее дыхание; ◆ ~ olmoq вдыхать; дышать; ◆ chuqur ~ olmoq делать глубокий вдох, глубоко дышать; ◆ yengil ~ olmoq 1) легко дышать; 2) перен. облегчённо вздохнуть; ◆ ogʻir ~ olmoq тяжело дышать; ◆ ~ oldirmoq давать дышать; позволять перевести дух, давать передышку; ◆ sunʼiy ~ oldirmoq делать искусственное дыхание (кому-л.); ◆ ~ingni chiqarma! (букв. не смей выдохнуть!) замолчи!; молчи! молчать!; держи язык за зубами!; ◆ ~ingni oʻchir! (букв. перестань дышать!) молчи!; замолчи!, ◆ ~i ichiga tushib ketdi 1) у него захватило (перехватило) дух (дыхание); 2) перен. он не смел и пикнуть (заикнуться); он умолк (от стыда, смущения, страха, ужаса, и т п.); ◆  ~i qaytdi (или siqildi, tiqildi, boʻgʻildi) он задыхается, у него одышка; ◆ ~i ogʻziga tiqildi он задохнулся, захлебнулся; ◆ ... ~im ogʻzimga tiqilgan holda ularga voqeani aytdim (Ѓ. Ѓулом, «Шум бола»)... задыхаясь, я рассказал им о случившемся; ◆ ~im boʻgʻilib ketdi у меня стеснилось дыхание, у меня перехватило дыхание; ◆ ~i kesildi (или oʻchdi) перен. презр. он умолк, замолчал; ◆ ~ni rostlamoq передохнуть, переводить дух, вздохнуть, делать передышку;
2 момент, миг, мгновение; ◆ bir ~ момент, один момент, одно мгновение; ◆ bir ~ dam oling чуточку отдохните; ◆ bir ~ oʻltiring присядьте на минуточку; ◆ ~ oʻtmay в тот же момент, моментально, очень скоро, очень быстро; ◆ bir ~ga на одну секунду, на минутку, на минуточку; ◆ qalamingni bir ~ga berib tur дай мне твой карандаш на минутку; ◆ bir ~da моментально, в одно мгновение; очень быстро; ◆ men bir ~da qaytib kelaman я очень быстро вернусь; ◆ bir ~dan keyin (или soʻng) 1) через секунду; 2) через некоторое (короткое) время; ◆ har ~da ежесекундно, ежеминутно;
3 перен. предсказание, предвидение (чаще дурного); карканье, высказывание, которое, по суеверным представлениям, может привести к сглазу; yomon (или sovuq) ◆ ~ карканье; ◆ ~ingni sovuq qilma не каркай, перестань каркать; ◆ ~ing oʻzingga ursin пусть эта весть падёт на тебя самого (говорится человеку, принесшему дурную весть); ◆ ~ni yomon qilmoq или ◆  yomon ~ qilmoq предвещать (что-л.) дурное, каркать; ◆ ~ni issiq qilmoq предвещать (что-л.) доброе;
4 этн. заклинание, произнесение слов kuf-suf при «лечении» больного знахарскими приёмами, выдувание воздуха на больного; ◆ Uyimizda bir bechora bemor bor... borib dam solib keling, shoyad ~ingizdan shifo topsa (Ойбек, «Ќутлуѓ ќон»)У нас дома есть бедняжка-больная... придите, полечите, может быть от ваших заклинаний излечится.