oʻlaksa
Oʻzbekcha (uz)[tahrirlash]
Oʻzbekcha (uz)Morfologik va sintaktik xususiyatlari[tahrirlash]
oʻ-lak-sa
Aytilishi[tahrirlash]
Etimologiyasi[tahrirlash]
_ OʻLAKSA ’oʻlar holatga yetgan’, ’oʻta nimjon’. Shu oʻ l a k s a otni aravaga hoʻshib boʻladimi?! Bu soʻz qadimgi turkiy tildagi 'hayotdan mahrum boʻl-’ maʼnosi-ni anglatgan öl- feʼliga (ДС, 383) -(ä)k qoʻshimchasini qoʻshib yasalgan otdan 'oʻxshatish, qiyos’ maʼnosini ifo — dalovchi -sä qoʻshimchasi bilan hosil qilingan (ЭСТЯ, I, 527); oʻzbek tilida ö unlisining yumshoqlik belgisi ioʻqolgan: (öl- + äk = öläk) + sä = ölyoksä > olyoksyo. Bu soʻz dastlab ’oʻlikka oʻxshagan’ maʼnosini bildirgan.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.
Maʼnoviy xususiyatlari[tahrirlash]
Maʼnosi[tahrirlash]
1 Oʻlgan narsa; oʻlik. ◆ Baʼzan hurib qoladi Oʻlaksa qidirgan urn. Gʻayratiy ◆ Devor kovagida mogʻor bosib yotgan oʻlaksaga qoʻl urib nima qilasiz. S.Ahmad, „Qadrdon dalalar.“
2 Oʻlar holatga yetgan, oʻta zaif, oʻlimtik. ◆ Oʻlaksa ot. Oʻlaksa tovuq.
3 Shunday holatli narsaga nisbatli haqoratni bildiradi. ◆ ..soliqni toʻlamaysan, yigʻim desa, joning boʻgʻzingga keladi, oʻlaksa! M. Ismoiliy, „Fargʻona t“ . o.
4 s. t. Oʻlaksaxoʻr. ◆ Men bu soflikka oʻlaksa quzgʻunlar qoʻnishini istamayman. A.Muxtor, „Chinor“
Sinonimlari[tahrirlash]
Antonimlari[tahrirlash]
ЎЛАКСА. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.