oʻyin

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

oʻ-yin

Etimologiyasi

OʻYIN ’tana, oyoq, qoʻl va qosh-koʻzlarni kuyga mo — nand holda goʻzal harakatlantirish’, ’raqs’. Qoʻshihdan soʻng oʻ y i n boshlandi. Bu ot asli qadimgi turkiy tilda ’sakrash harakatini qil-’ maʼnosini anglatgan oy- feʼlidan -(u)n qoʻshimchasi bilan yasalgan (ЭСТЯ, I, 435; Devon, I, 113; DS, 366); oʻzbek tilida bu soʻzning ikkinchi boʻgʻinidagi u unli i unlisiga almashgan: oy—gʻ _un = oyun > oyin. Bu ot dastlab ’sakrash harakatlari’ni bildirgan, ’raqs’ maʼnosi keyin yuzaga kelgan.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Koʻngil ochish, dam olish, tar-biyalash maqsadida qilinadigan erkin ha-rakat yoki mashgʻulot. ◆ Bolalar oʻyini. sht Koʻcha tutash balchiq boʻlganidan bolalarning oʻyini tugul, yurishiga ham imkon yoʻq edi. Oybek, Tanlangan asarlar. ◆ ..keng maydonda shovqin-suronli qish oʻyinlari: baland tepadan sir-panishlar, dumalashlar, chenalarda uchishlar.. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

2 Boshqalar bilan musobaqa qilish uchun maʼlum qoidalar asosida oʻtkaziladigan mashgʻulot. ◆ Futbol oʻyini. Shaxmat oʻyini. Estafeta oʻyinida qizlar komandasi yutib chiqdi. m ◆ Jon-dilim futbol emasmi, qizni ham unutib, butun xayolim oʻyinda boʻlib qol-di. Gazetadan.

3 Oʻrtaga pul yoki narsa tikib oʻtkazi-ladigan mashgʻulot; qimor. ◆ Otam oʻyin qi-zigʻida yutqazishga yutqazib qoʻyib, keyin oʻzini urdi, peshonasini yordi, yigʻladi. M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“

4 Ritmik harakatlar va mimikalar uy-gʻunligidan iborat sanʼat; raqs. ◆ Oyoq oʻyini. Shoʻx oʻyin. Kavkazcha oʻyin. a ◆ Oʻyin ham bir turli nazokat kasb etib, Gulsunbibi yoʻr-gʻalay ketdi. A. Qodiriy, Oʻtgan kunlar.

Oʻyinga tushmoq Biror raqsni ijro et-moq. ◆ Havaskor hofizlar qoʻshiq aytdi, shoʻx yigitlar oʻyinga tushdi. S. Yunusov, Kutil-magan xazina.

5 koʻchma Parvoz vaqtida shox urib (tash-lab) qilinadigan yengil, yoqimli harakat. ◆ Kabutar oʻyini.

6 s. t. Spektakl, konsert, sirk tomo-shasi va sh.k. ◆ Bular teatrning oldiga kel-ganlarida, oʻyin boshlanshiiga uchinchi qoʻngʻi-roq ham berilgan edi. Oydin, Fonar tagida.

7 koʻchma Betartib, biroq oʻziga xos jo-zibali harakat (hayvon va narsalar haqi-da). ◆ Shabada oʻyini. n ◆ Gʻazab bilan hayqirib boʻron, Balki qilar ming turli oʻyin. Gʻay-ratiy. ◆ Baliqlarning bunday oʻyinini endi koʻrib turgani!\. Nazir, Soʻnmas chaqmoqlar.

8 koʻchma Ermak tarzidagi harakat, qi-liq va sh.k. ◆ Achchiq oʻyin shirin turmushni bu-zar. Maqol. ■■ ◆ Har holda, taqdirning bun-chalik oʻyinlari turgan bir zamonda biz nima ham qila olar edik. A. Qodiriy, Oʻtgan kunlar. ◆ U muhabbatni oʻyin deb hisoblaydi. S. Karomatov, „Oltin qum“ . ◆ Xat senga oʻyin boʻlib qoldimi?! H. Nazir, Soʻnmas chaq-moqlar.

Oʻyin qilmoq Oʻyin, mazax tarzidagi ha-rakat, qiliq qilmoq. ◆ -Voy yuragim, voy-voy, — deb atay yerga agʻnab, ogʻzidan oq koʻpik chiqara boshladi. Uning oʻyin qilayotganini Meʼmor sezib turardi. Mirmuhsin, Meʼmor.

9 s. t. Unchalik qiyin, mushkul boʻlmagan ish haqida. ◆ Qizniki — qiyin bilan, oʻgʻilniki oʻyin bilan bitar. Maqol.

10 s. t. Suyugʻoyoq, buzuq ayol haqida.

Antonimlari

ЎЙИН. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Ot

oʻyin (koʻplik oʻyinlar)

• Dolgancha: оонньуу
• Turkcha: oyun
• Ozarbayjoncha: oyun
• Gagauzcha: oyun
• Qoraqalpoqcha: oyın
• Tatarcha: uyın
• Yoqutcha: оонньуу
• Inglizcha: game

Ruscha _ru

oʻyin
1 игра; ◆ bolalar oʻyini детская игра; ◆ futbol oʻyini игра в футбол;
2 партия (в какой-л. игре); ◆ 15 oʻyindan 11 yutuqqa ega boʻlmoq выиграть 11 партий из 15;
3 танец, пляска; ◆ oyoq oʻyini танец, пляска; ◆ oʻyin qilmoq 1) устраивать (какую-л.) игру; 2) танцевать; плясать; устраивать танцы; 3) разыгрывать (кого-л.), подшутить (над кем-л.); устроить шутку; ◆ oʻyin(ga) tushmoq танцевать, плясать; пускаться в пляс; ◆ 

• ot oʻyin уст. 1) цирк; 2) карусель; ◆ soʻz oʻyini игра слов.