oʻroq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

oʻ-roq

Etimologiyasi

OʻROQ 'oʻsimlikni poyasi bilan kesish quroli’. Bugdoyni oʻ r o h b i l a n oʻrdik. Bu ot qadimgi turkiy tilda 'poyasi bilan kes-’ maʼnosini anglatuvchi or- feʼlining 'takror’ maʼnosini ifodalovchi -gʻa qoʻ-shimchasi bilan hosil qilingan shaklidan -q qoʻshimchasi bilan yasalgan (ЭСТЯ, I, 468; Devon, I, 141), keyinchalik gʻ undoshi talaffuz qilinmay qoʻygan (КРС, 577, 579); oʻz-bek tilida a unlisi â unlisiga almashgan: (or- + gʻa = orgʻa-) + q = orgʻaq > oraq > orâq.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Turli boshoqli ekinlar, beda, pichan va oʻtlarni qoʻlda oʻrish uchun ish-latiladigan, beli bukik, oʻtkir tigʻli meh-nat quroli; qoʻl oʻroq. ◆ Yoʻlchi oʻroqqa diqqat bilan tikilib qaradi va enkayib oʻra boshladi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Dashtdagi bugʻdoy asosan oʻroq bilan oʻrilgani uchun, ma-shoq faqat yantoq qalin joylardagina koʻp-roquchrardi. O. Yoqubov, „Er boshiga ish tushsa“ .

Chalgʻi oʻroq s. t. Chalgʻi. ◆ Ehe, mashina liq toʻla temir asbob. Bir xili chalgʻi oʻroqqa oʻxshab tigʻi qayrilgan. H. Nazir, „Choʻl havo-si“ . Oʻroq oʻrmoq s.t. q. oʻrmoq I. ◆ Ochil omochga boʻyi yetib-yetmay qoʻsh haydagan, yoz oylarida otasiga qoʻshilib oʻroq oʻrgan, togʻlarda qoʻy boqqan. P. Qodirov, „Uch ildiz“ . Qoʻl oʻroq ayn.

oʻroq 1. (◆ Sotvoldi:] Aytganday, bir qoʻl oʻroq, bir chalgʻi, ketmondan ikkita. P. Tursun, „Oʻqituvchi“ .

2 s. t. Oʻrish ishi; oʻrish jarayoni. ◆ Avji oʻroq payti. Oʻroqda yoʻq, mashoqda yoʻq, xir-monda — hozir. Maqol . v ◆ Qirdagi burdoy-lari, qoʻriqlardagi dehqonchiliklarini saran-jomlagandan keyin Berdiboy toʻqayga sholi oʻroqqa ketadi. A. Qodiriy, „Obid ketmon“ .

Oʻtganning oʻrogʻini, ketganning ketmoni-ni olmoq Duch kelgan kishiga ozor bermoq, bezorilik qilmoq. -Oʻsha kezlari Burgut bosar-tusarini bilmay, medallarini jarang-latib, oʻtganning oʻrogʻini, ketganning ket-monini olib yurdi, — dedi chol. S. Ahmad, Choʻl burguti.

Antonimlari

ЎРОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

oʻroq
1 серп; ◆ oʻroq va bolgʻa серп и молот; ◆ oʻroq sopi серповище; ◆ bel oʻroq коса;
2 жатва; покос, косьба; ◆ oʻroq vaqti время жатвы; время покоса; ◆ oʻroq boshlandi началась жатва; начался покос; ◆ oʻroqda yoʻq, mashoqda yoʻq, xirmonda hozir см. xirmon 2; ◆ 

• oʻroqdan ham toʻgʻri ирон. (букв. прямее серпа) правильнее быть не может; oʻtganning oʻrogʻini oladi, ketganning ketmonini погов. у прохожего он отнимает серп, у уходящего - кетмень (говорится о человеке, который всех задевает, ко всем пристаёт).