parhez

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

par-hez

Etimologiyasi

PARHEZ Bu ot ПРСda [pärhiz] shaklida (93), ТжРСda parhez shaklida (301) keltirilgan; oʻzbek tiliga tojikcha shakli olingan. Bu otning par qismi 'uchib ket-' maʼnosini anglatadigan tojikcha paridan feʼlining hozirgi zamon asosiga teng; lekin hez qismiga ТжРСda berilgan izoh (504: 'jonsiz, quvvati zaif ') bu otning maʼnosiga toʻgʻri kelmaydi. Bu otning ikkinchi qismi asli 'biror narsaga boʻlgan kuchli, zoʻr istak, intilish, qiziqish' maʼnosini anglatadigan arabcha hirs oti (АРС, 166) boʻlsa kerak. Bu otning tarkibidagi r tovushini tashlash, s tovushini z tovushiga almashtirish bilan forscha hiz shakli yuzaga kelgan; hiz shakli tarkibidagi i tovushini ye (e) tovushiga almashtirish bilan tojikcha hez shakli yuzaga kelgan. Parhez oti 'kuchli istak, intilishga bernlmay, sogʻligʻiga zararli taomlar yeyishdan tiyilish' maʼnosini anglatadi (OʻTIL, I, 576). Bu ot bilan oʻzbek tilida parhez sil- feʼli hosil qilingan.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (III-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

\f. uu-A— nafsini tiyish, saqlanish, sabr; moʻʼtadillik

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 sft. Sogʻ-lom kishilar hamda bemorlarga moʻljal-langan ovqat ratsioni va ovqatlanish re-jimi. ◆ Parhez ovqatlarning ahamiyati. Par-hez ovqat yeydigan kishilar uchun moslash-tirilgan oshxona.

2 ot Sogʻliqqa toʻgʻri kelmaydigan ov-qatlardan oʻzini tiyish va uning tartibi. ◆ -Bahuzur, — dedi Yaxshiboyev koʻksiga qoʻlini bosib, —men parhezdaman, Muyassarxon. M. M . Doʻst, Lolazor.

Parhez qilmoq 1) sogʻligʻiga toʻgʻri kelmaydigan ovqatdan oʻzini tiymoq. Chunonchi, yogʻliq goʻsht bilan qaynatilgan sabzi yurak-tomir va oshqozon-ichak kasalliklarida par-hez qilinadi. K. Mahmudov, Qiziqarli pa-zandalik; 2) koʻchma hazar qilmoq, jirkan-moq, yirganmoq. Bu kishi hech narsadan par-hez qilmaydi.

Antonimlari

ПАРҲЕЗ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Ot

parhez (koʻplik parhezlar)

Tillar

• Turkcha: perhiz

Ruscha _ru

parhez
диета, воздержание в еде; ◆ parhez qilmoq 1) соблюдать диету; 2) воздерживаться, отказываться (от чего-л.); ◆ parhezda tutmoq или ◆  parhez qildirmoq держать на диете; сажать на диету (кого-л.); ◆ parhezni buzmoq нарушать диету.