Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

qar-shi

Aytilishi

Etimologiyasi

QARSHI 'fikri, maqsadi, manfaati aksincha';

' roʻpara'; ' biror harakatga javoban amalga oshirila — digan'. Erining raʼyiga h a r sh i borishdan foyda yoʻhligini bildi (Oybek). Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu soʻz asli 'roʻpara boʻl-', 'oʻzaro janjallash—, dushmanlash—' kabi maʼnolarni anglatgan qarïsh— feʼlidan (ДС, 428) — ï qoʻshimchasi bilan yasalgan (Devon, I, 399; DS, 429); keyinchalik ik — kinchi boʻgʻindagi tor unli talaffuz qilinmay qoʻygan; oʻzbek tilida a unlisi ä unlisiga almashgan, ï unlisi — ning qattiqlik belgisi yoʻqolgan: qarïsh— + ï = qarïshï > qarshï > qärshi.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Tarafdor boʻlmagan, taraf-dor emas, maʼqul deb bilmaydigan, zid fikrdagi. ◆ Ikkinchi uylanishga Otabek bu-tunlay qarshi boʻlib, faqat bu qudalarning-gina ishlaridir. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ . ◆ Shanbalikka koʻp odam kelishiga qarshisan.. A. Qahhor, „Qanotsiz chitgak“ . ◆ ..men ham Ku-mushni Toshkent yubormoqqa qarshiman. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ .

2 Xilof, ziddiga ish tutuvchi; muxolif yoki dushman. ◆ Qarshi tomotshr. Qarshi kuch-lar. yaya Ustoz Qavom.. shunday moʻʼtabar zotning farzandi saltanatga qarshi boʻl-gani, nobakor chiqqaniga afsuslanadi. Mirmuhsin, „Meʼmor“ .

3 Boshqasini inkor etadigan, uning ziddi boʻlgan. ◆ Bir-biriga qarshi fikrlar. Qonunga qarshi xatti-harakatlar. n ◆ Boʻtaboy akamga qarshi gapirsam ham may-ligami? A.. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ .

4 Roʻbaroʻ joylashgan yoki yoʻnalgan; qa-rama-qarshi, roʻbaroʻ. ◆ Qarshi oqim. Qarshi shamol. Koʻchaning qarshi tomoni. Qarshida turgan odam. Qarshidagi bogʻ. yat Oyqiz qar-shi tomondan kelgan shamol-toʻpolonni yorib, hamon oldinga intilardi. Sh. Rashidov, „Boʻrondan k uchli“ . ◆ Yotoqxona oldiga kelga-nimizda.. bir bola qarshimizdan chiqib qol-di. Oʻ. Umarbekov, „Shonli avlod“ . ◆ Otabek uchun eng nozik s a nalgan bu masala qarshi-dagi javob kutib oʻtirguvchilarni nihoyat zeriktirdi. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ .

5 (j.k. bilan — ..-ga qarshi) koʻm. vazifasida. 1) zidlik (zidlash) munosabatini bildiradi; zid (xilof) holda. ◆ Uning ovozi istagiga qarshi baland jaranglamadi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Qutidor, odatiga qarshi, bozordan kunduz soat uchlarda qaytib kel-di-da, Otabekni soʻradi. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ . ◆ Endi adolatga qarshi xiyonat qshshsh yarashmaydi. Oybek, „Tanlangan asarlar; 2) oʻzi birikib kelgan soʻz anglatgan narsani daf etish, yoʻq qilish, oldini olish va sh“ .k. ga qaratilganlik maʼnosini bildiradi. ◆ Ichkilikbozlikka qarshi kurash. Hasharot-larga qarshi dori sepmoq. hi ◆ Kasalning oldini olish choralaridan eng muhimi vaqtida tepkiga qarshi emlatishdir. "Saodat" .

6 (3-sh. ega/shk va oʻ.-p. k. shaklida, b.k. bilan — qarshisida) koʻm. vazifasida. esk. ayn. oldida q. old. Shuning uchun kutmagan hol qar-shisida bir oz dovdirab qoldi. Oybek, Tanlangan asarlar. ◆ Inobatxon kutilmagan bu achchiq muomala qarshisida borliq-yoʻqliq holda qoldi. "Mushtum" .

Baxtga qarshi q. baxt. Qarshi ataka q. qar-shi hujum. ◆ Besh marta qarshi ataka qilib, hech ish chiqara olmagandan keyin.. A. Qahhor, „Oltin yulduz“ . Qarshi bormoq Qarshi ish tutmoq, qarshi harakat qilmoq. ◆ Umrimda bi-rinchi martaba koʻngil orzusiga qarshi bor-dim. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ . ◆ Eriningraʼ-yiga qarshi borishdan foyda yoʻqligini bil-di. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . Qarshi kelmoq

1) zid boʻlmoq, xilof boʻlib tushmoq. ◆ Ular-ning javoblari kechagi sizning oqlashingiz-ga sira qarshi kelmaydir. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar; 2) duch kelmoq, roʻbaroʻ kelmoq, yuzma-yuz uchrashmoq“ . ◆ Ular bogʻdan chiqish oldida bir yigitga qarshi keldilar. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . Qarshi olmoq 1) kutib ol-moq, qarshilamoq (tashrif buyuruvchini). ◆ Birov tund, birov ochiq chehra bilan qarshi oldi mehmonlarni. F. Musajonov, Himmat;

2) biror ish, tadbir, taklif va shu kabilarga nisbatan oʻz munosabatini bildirmoq. ◆ Gul-nor bu xabarni juda sovuq qarshi oldi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . Qarshi turmoq Qarshi chiqib, monelik koʻrsatmoq, toʻs-qinlik qilmoq. ◆ Dadasining uylanishiga qarshi turish uchun hech qanday asos topa olmadi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . Qarshi tushmoq esk. ayn. qarshi turmoq. Uning |Ha-sanalining] ◆ bu fikriga Kumush bilan onasi qarshi tushdilar. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ . Qarshi chiqmoq 1) peshvoz chiqmoq, kutib olmoq; 2) qarshilik bildirmoq, qarshi boʻlmoq. ◆ Mexanizatsiyaga qarshi chiqishlar boʻ-lib turadimi, boʻlsa — qarshi chiqqan odam-larning dalil va isbotlari nimalardan iborat? A. Qahhor, „Kartina“ . Qarshi quda Oʻzaro qiz berib, qiz olishgan qudalar (bir-biriga nisbatan). Qarshi quymoq 1) birini ikkinchisiga qarama-qarshi, muxolif, zid qilib qoʻymoq. ◆ Yormat.. Yoʻlchini oʻz qoʻltigʻi-ga olib, boshqalarga qarshi qoʻyishni istar edi. Oybek, „Tanlangan asarlar; 2) birini ikkinchisiga qaratib, roʻbaroʻ qilib qoʻymoq“ . Qarshi hujum Dushmanning xujumini daf qilish, unga javoban qilinadigan hujum. ◆ Dushman jon holatda bor kuchini qarshi hujumga taiiadi. Gazetadan . Har ehtimolga qarshi q. ehtimol.

Sinonimlari

o‘tru.

Antonimlari

ҚАРШИ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

qarshi

Ozarbayjoncha: qarşı
Italyancha: contro
Chuvashcha: хирĕç

Ruscha _ru

qarshi
1 против; навстречу; // противный; противоположный; // противник; ◆ kim qarshi? кто против?; ◆ u bunga tishtirnogʻi bilan qarshi он всей душой (букв. зубами и ногтями) против этого; ◆ qarshi tomon 1) противоположная сторона; 2) юр. противная сторона; ◆ bir-biriga qarshi fikrlar противоположные мнения; ◆ qarshi hujum ответная атака; ◆ qarshidan esgan shamol ветер, дующий с противоположной стороны; встречный ветер; ◆ qarshi kelmoq 1) попасться навстречу; 2) встретить; повстречать; 3) возражать, выступать против; 4) оказаться противоположным; ◆ qarshi olmoq 1) выходить навстречу, встречать; ◆ qarsaklar bilan qarshi olmoq встречать аплодисментами; 2) встретить, принимать; ◆ mehmonlarni yaxshi qarshi oldi он хорошо встретил гостей; ◆ qarshi turmoq или ◆ qarshi chiqmoq противиться, возражать; ◆ qarshi qoʻymoq противопоставлять;
2 послелог, управляющий дательным п. против, напротив, перед; ◆ shamolga qarshi против ветра; ◆ oqimga qarshi против течения; ◆ yongʻinga qarshi choralar противопожарные мероприятия;
3 в роли служебного имени: ◆ qarshisiga навстречу (кому-чему-л.); против (кого-чего-л.); ◆ qarshisida напротив, против (кого-чего-л.); перед (кем-чем-л.); ◆ Yoʻlchi uning qarshisida bir minutta ajjublanib, soʻng javob berdi (Ойбек, «Ќутлуѓ ќон») Юльчи с минуту простоял перед ним удивлённо и затем ответил; ◆ qarshisidan навстречу (кому-чему-л.); ◆ qarshisidan chiqmoq выйти (выехать) навстречу (кому-чему-л.); ◆

qarshi quda родители взаимно переженившихся сыновей и дочерей по отношению друг к другу; ◆ baxtga qarshi к прискорбию, к сожалению, к несчастью.