qimtimoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

qim-ti-moq

Etimologiyasi

QIMTI- ¹ birlashtar—', ' yigʻishtar-¹. Munisxon tiniq qizil lablarini q i m t i 6, kulib yubor— maslikning eqtiyotini qiladi (Abdulla Qahhor). Bu soʻz eski oʻzbek talida qadimgi turkiy tildagi 'sur-' maʼnosini anglatgan qamït- soʻzining (ДС, 415: qamït-' sdvigat') qïmït- shakliga (ДС, 144) kuchaytarish (' takror') maʼnosini ifodalovchi —ï qoʻshimchasini qoʻshib hosil qilingan; qoʻshimcha qoʻshilganidan keyin i.kkinchi boʻgʻindagi tor unli talaffuz qilinmay qoʻygan (КРС. 489: kïmtï—); oʻzbek tilida ï unlilarining qattaqllk belgisi yoʻqolgan: qïmït— + ï = qïmïtï— > qïmtï— > .qimti—.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Lablarni bir-biri yoki tishi orasiga olib qismoq, yigʻishtirmoq. Munisxon tinik kizil lablarini qimtib, kulib yubormaslikning ehtiyotini kiladi. A. Qahhor, Sarob. Olaxoʻja labini qimtib, mushtini mosh-guruch sokolli iyagiga tirab, bir nafasxayol surdi. P. Tursun, Oʻqituvchi. Oyna opa zinadan tushib, uch odimcha bosdi-da, pastki labini qimtib, toʻxtadi. Sh. Xolmirzayev, Toʻlqinlar.

2 Lablari bilan qismoq, chimtimoq. Burxon ota.. moʻylovini lablari bilan qimtib sukut qilar, goʻyo xatning davomini kutar edi. O. Yoqubov, Ota izidan. [Quyon] Jilgʻaga kelib, suv ichdi va koʻm-koʻk maysalarni qimtiy boshladi. H. Nazir, Soʻnmas chaqmoqlar.

3 Qismoq, silkitmoq, qimirlatmoq. ◆ Shokir aka oʻrnidan bir koʻzgʻalib, tizzasini qimtib, choponining barini qistirib oldi. H. Nuʼmon, „Fasllar“ . -Otasining oti nima edi? — deya Oyimxon Gulsumga burilgan edi, u esa kiftini qimtib: -Siz bilmasangiz, men qayoqdan bilay? — dedi. P. Tursun, Oʻqituvchi.

Oʻzini qimtimoq Qimtinmoq, tortinib turmoq, iymanmoq. Kelganingizdan beri oʻzingizni qimtib, yozilibrok gapirishmaysiz. A. Qahhor, Sarob.

Antonimlari

ҚИМТИМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

qimtimoq
1 смущаться, стесняться, чувствовать себя стеснённым; поёживаться от стеснения;
2 поджимать; ◆ lablarini qimtimoq поджать губы;
3 двигать, шевелить; ◆ kiftini qimtimoq пожимать плечами.