qisir

Oʻzbekcha (uz)

qisir I

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

qi-sir

Etimologiyasi

QISIR 'boʻgʻoz boʻlmay qolgan'. "Astagʻfirullo", — deng, toʻram! Kuni kecha oʻzlari q i s i r gʻunajin-ni boʻgʻoz deb sotdilar (X.Toʻxtaboyev). Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu sifat qïs— feʼlining 'siqilgan holatda saqla—' maʼnosidan —(ï)r qoʻshimchasi bilan yasalgan (ДС, 448); keyinchalik oʻzbek tilida ï unlilarining qattiqlik belgisi yoʻqolgan: qïs- + ïr = qïsïr > qisir. Mahmud Koshgʻariy bu sifatning qadimgi turkiy tilda homilador boʻlmagan ayolga nisbatan ishlatilishini taʼkiddagan (Devon, I, 344). Oʻzbek tilida maʼno oʻzgarishi sodir boʻlib, qisir soʻzi hayvonga nisbatan ishlatiladigan boʻlgan.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Boʻgʻoz boʻlmay qolgan, qoch-magan yoki qochib boʻgʻoz boʻlmagan. ◆ Qisir si-gir. Qisir qoʻy. Qisir sigir koʻp maʼraydi. Maqol . n ◆ Astagʻfirullo deng, toʻram! Kuni kecha oʻzlari qisir gʻunajinni boʻgʻoz deb sot-dilar. X. Toʻxtaboyev, „Felyetondan soʻng“ .

2 bot. Changlanmagan, urugʻlanmagan; xo-sil bermaydigan. ◆ Qisir gul.

qisir II

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

qi-sir

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

taql. s. Yogʻoch va b. baʼzi narsalarning sinishidan, qismlarining qimirlab, bir-biriga ishqalanishidan xo-sil boʻladigan tovushni bildiradi. ◆ Uoʻtir-gan stul qisir etdi.

Antonimlari

ҚИСИР. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

qisir I
яловая, нетельная; ◆ qisir sigir яловая корова; ◆ qisir sigir koʻp maʼraydi см. sigir.

qisir II
звукоподражание треску; ◆ qisir etmoq затрешать.