qoʻngʻiroq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

qoʻn-gʻi-roq

Etimologiyasi

QOʻNGʻIROQ 'silkitganda tili devoriga urilib sado chiqaradigan, toʻntarilgan konussimon metall as — bob'. Boʻyinlariga osilgan hoʻngʻirohlarini ogʻir jaranglatib tuyalar oʻtadi (Oybek). Qadimgi turkiy tilda qam shunday maʼnoni anglatgan bu ot qoŋur—qoŋur tovushga taqlid soʻzidan —a qoʻshimchasi bilan yasalgan feʼlga -gʻu sifatdosh qoʻshimchasini qoʻ-shib qosil qilingan; -a qoʻshimchasi qoʻshilganidan keyin ikkinchi boʻgʻindagi tor unli talaffuz qilinmay qoʻygan (Devon, III, 411 : qoŋradï) : (qoŋur + a = qoŋura-) + gʻu = qoŋuragʻu > qoŋragʻu (Devon, III, 397). Oʻzbek tiliga bu soʻz ikkinchi boʻgʻinidagi u unlisi saqlanib, i unlisiga al — mashgan holda, oxiridagi u unlisi talaffuz qilinmay, bu unlidan oldingi gʻ undoshi q undoshiga, q undoshi oldidagi a unlisi â unlisiga, ŋ undoshi ngʻ undoshlariga almashib yetib kelgan: (qoŋur— + a = qoŋura—) + gʻu = qoŋuragʻu > qoŋuragʻ > qoŋiragʻ > qongʻirâq. _
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Silkitilganda, tili de-vorlarga urilib sado chiqaradigan, toʻnta-rilsan konus shaklidagi metall asbob. ◆ Mis qoʻngʻiroq. Butxona qoʻngʻirogʻi. Qoʻngʻiroq chal-moq. Tuyasidan qoʻngʻirogʻi qimmat. Maqol . m ◆ Boʻyinlariga osilgan qoʻngʻiroqlarni ogʻir jaranglatib, tuyalar oʻtadi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

2 Ovoz chiqarib signal beradigan har qanday moslama. Soat qoʻngʻirogʻi. n ◆ Xol-mat elektr qoʻngʻiroq knopkasini bosishi bilan, xona ichkarisidan yoqimli ovoz eshi-tildi. I. Rahim, „Chin muhabbat“ . Karavot yonidagi stol ustida turgan telefon qoʻn-gʻirogʻi jiringladi. M. Joʻraboyev, M.B. mar-tabasi.

3 s. t. Telefon. ◆ Toʻxta, sen domla poch-changni bu yerga kirgizib yuborib, oʻzing qoʻn-gʻiroqning oldida oʻtir. Birpasdan keyin men qoʻngʻiroq beraman. Hamza, Tuhmatchilar ja-zosi.

Qoʻngʻiroq qilmoq Telefon qilmoq, telefon orqali gaplashmoq. Ertalabdan kechgacha, gohida tunlari ham telefon trub-kasiga yopishib olib, toʻrt tarafga qoʻngʻi-roq qiladi. T. Alimov, Xushbichim yigit.

4 sft. koʻchma Jaranglama, yoqimli (ovoz haqida). ◆ -Men sizni tanimadim, — dedi qiz qoʻngʻiroq tovush bilan qatʼiy. Shuhrat, „Shinelli yillar“ . ◆ Uning qoʻngʻiroq ovozini eshit-gan har bir kishi, uzoqlardan boʻlsa ham yetib kelardi. J. Sharipov, „Xorazm“ .

5 sft. koʻchma Buralib-buralib tura-digan, jingalak (soch, jun va shu kabilar haqida). ◆ Sochi qoʻngʻiroq qizcha. n ◆ Xalil jajjigi-na, istarasi issiq, sochlari qoʻngʻiroq, boʻyi oʻziga qariyb teng keladigan dilkash bir qiz bilan tanishdi. Tuygʻun, „Doʻstlik sevinch-lari“ .

Antonimlari

ҚЎНҒИРОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

qoʻngʻiroq
1 звонок; колокольчик; бубенчик; колокол; ◆ qoʻngʻiroq chalmoq звонить; ◆ darsga qoʻngʻiroq chalindi прозвенел звонок на урок; tuyasidan qoʻngʻirogʻi qimmat посл. шутл. колокольчик дороже, чем сам верблюд;
2 звук звонка, звукового сигнала, звонок, звон; qoʻngʻiroq eshitildi раздался звонок; zvonok bilan по звонку;
3 разг. телефонный разговор; телефон; qoʻngʻiroq qilmoq позвонить по телефону;
4 перен. звонкий (о голосе);
5 кудрявый, курчавый; ◆ qoʻngʻiroq soch 1) кудрявые, курчавые волосы; 2) кудрявый (о человеке); ◆ 

• qoʻngʻiroq gul бот. колокольчик.