shama

Qoraqalpoqcha (kar)

Pak qiz

Ot

shama

Shama I

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

sha-ma

Etimologiyasi

SHAMA 'damlab ichilgan choyning idish tagida qo-ladigan qoldigʻi¹. Rixsi bir qoʻlida shamasidan suv silqib yotgan choynakni ushlaganicha titrab oʻr— tada turardi (Saida Zunnunova). Shunday maʼnoni anglatgan soʻz eski oʻzbek tilida shama tarzida talaffuz qilingan (ССТТН, I, 662); keyinchalik a unlilari ä un — lilariga almashgan: shama > shämä. Bu soʻz qirgʻiz tilida asosan chama tarzida talaffuz qilinishi taʼkidlangan (КРС, 900: shama yujn. toje, chto chama II; 842: chama II 'vïvarennïy chay'); demak, bu soʻz boshlanishidagi undosh asli ch boʻlgan boʻlishi mumkin.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

Damlab ichilgan choyning idish tagida choʻkib qolgan qismi. ◆ Choynakka shama toʻlib qolibdi. ◆ Samovarchilik oʻlgudek mayda ish. Suv olib kel, oʻtin yor, ogʻiz-burning kulga toʻlib puflab, choʻp tiqib tur, piyola, art, shamani toʻk.. — dedi samovarchi. Sh. Rizo, „Qor yogʻdi, izlar bosildi.“ ◆ Rixsi bir qoʻlida shamasidan suv silqib yotgan choynakni ushlaganicha, titrab oʻrtada turardi. S. Zunnunova, „Gulxan.“

Shama II

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

sha-ma

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

Biror narsaga ishora tarzidagi soʻz, gap; zamirida biror maʼno boʻladigan gap. ◆ Bu shamalarni Oʻlmasoy sezadimi-sezmaydimi, bilish qiyin, ammo Abdukarim aslo fahmlamaydi. R. Rahmonov, „Baxt bilan uchrashuv.“ ◆ Yigit shamani tushundi. Yuziga sezilar-sezilmas qizil yugurdi. M. Ismoiliy, „Odamiylik qissasi.“

Shama qilmoq Shama tarzidagi (tag mazmunli) gap aytmoq. ◆ Ovqatdan keyin sekin shama qilib koʻrgan edim, "Ha endi, ot bilan tuya boʻlardimi", deb qoldi. T. Alimov, „Jonim hiqildogʻimga keldi.“ ◆ Yoʻldosh avvaliga beparvogina tingladi. Keyin diqqat qilsa, Murzin nimagadir shama qilyapti. Shuhrat, „Shinelli yillar.“

Antonimlari

ШАМА. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Ot

shama (koʻplik shamalar)

Ruscha _ru

shama I
вываренный чай, спитой чай.

shama II
1 ирония; ◆ shama qilib gapirmoq сказать (что-л.) с иронией;
2 намёк; ◆ nozik shama qilmoq сделать тонкий намёк.