shart

Oʻzbekcha (uz)

shart I

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

shart

Etimologiyasi

a. JojJb — talab; holat, vaziyat; tartib-qoida

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Biror ish yoki masala yuza-sidan yozma yoki ogʻzaki oʻzaro kelishib olish, oʻzaro kelishuv. ◆ Shuning uchun Yoʻlchining il-timosiga darrov koʻnib, shart boʻyicha, Sho-qosimga ovqat, yotish uchun juvozxona oldidan bir hujra berdi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Bir-birimizdan sir saqlamaymiz. Xoʻpmi? Shart shu. M. Ismoiliy, „Fargʻonat“ . o.

2 Oʻzaro shartlashayotgan yoki biror muno-sabatda boʻlayotgan tomonlardan birining boshqa tomonga nisbatan qoʻygan talabi. ◆ Pekin shart — bizga astoydil, ixlos bilan xizmat qilasiz.. E. Raimov, „Ajab qishloq“ . ◆ Pudrat usulining shartlariga muvofiq, bu mablagʻning ancha qismi pudrat asosida ish-layotgasharga taqsimlab beriladi. Gazetadan . ◆ Qiz, "Poygada yutib chiqqan odamga tegaman", deb shart qoʻyibdi. Shukrullo, „Javohirlar sandigʻi“ . ..ertaga shaharga tush, nima shar-ting boʻlsa, oʻsha yerda gapir. Oybek, Tanlangan asarlar.

3 Taqozo etuvchi narsa; talab. ◆ -Mada-niyatli boʻlishning eng birinchi sharti — soddalik, tabiiylik, — deb yubordim. F. Musajonov, Mehmonda. Hozirjavoblik — ◆ askiyaning asosiy shartidir. "OʻTA" . ◆ Sanʼat turlarining uygʻunlashuvi uchun umumiy uslu-biy xususiyatlarning mavjudligi zaruriy shart hisoblanadi. "Saodat" .

4 kesim vazifasida. Qatiy talab etuvchi; zarur. ◆ Bugun kelishingiz shart. yaya Bu jang uzoqqa bormaydi. Lekin Xuroson qoʻshini shay boʻ-lib turmogʻi shart! Mirmuhsin, „Meʼmor“ . ◆ Bolaga oila ham, maktab ham baravar tar-biya berishi shart. Gazetadan .

Shart mayli tlsh. Biror ish-harakatning bajarilishi uchun shart boʻlgan boshqa ish-harakat yoki holatni anglatuvchi feʼl shak-li va shu shaklga mos maʼno. Shart ergash ran psh. Bosh gapdan anglashilgan voqea-hodisa, belgi-xususiyatning roʻy berish shar-tini anglatuvchi ergash ran. Ehtiyot(i) shart Har ehtimolga qarshi. ◆ Shuning uchun uchrash-gandayam uyda, mana shunaqa pana-pastqam yerlarda uchrashsak, ehtiyot shart deydilar-ku, axir! S. Karomatov, „Hijron“ .

shart II

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

shart

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

sharti ketib, parti qolgan

1) qarib, kuch-quvvati ketib qolgan, mun-killagan; bedarmon. ◆ Sharti ketib, parti qolgan boy, tepaga koʻtarilgan sari, oyogʻi qaltirab, butun vujudidan ter oqa boshla-gan. Gazetadan; 2) eski, „shaloq; xarob“ . ◆ Sharti ketib, parti qolgan arava. yash Roʻzgʻor-ning sharti ketib, parti qoldi. Shu ruz-gʻorimni tebratsam deyman. I. Sulton, „Bur-gutning parvozi“ . ◆ ..sharti ketib, parti qol-gan tegirmonlar nigohini tortishi mumkin. J. Abdullaxonov, „Xonadon“ .

shart III

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

shart

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

taql. s. Biror narsaning urilishi yoki uzilishidan hosil boʻladigan ovozni bildiradi. ◆ Ikki-uch qamchidan soʻng tolga bogʻlangan tizgin shart etib uzilib ketdi.. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ . ◆ Kampir yana gʻazabga keldi.. koʻylagining yoqasini shart yirtib yubordi. S. Ahmad, „Hukm“ . ◆ Kuygan odam shart uradi soniga.. "Hasanxon" . ◆ Qizlardan uch-toʻrttasi Nozikni taʼqib etdi va shart-shurt bir-birining yalangʻoch etiga urishib, shartak olishdilar. A. Qodiriy, „Mehrobdan chayon“ .

shart IV

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

shart

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

Tez va keskin. ◆ Otamurod shart orqasiga burildi-yu.. chayla tomonga chopib ketdi. M. Mansurov, „Yombi“ . ◆ Dildor shart oʻrnidan turdi-yu, eshikni qarsillatib yopib chiqib ketdi. S. Ahmad, „Ufq“ .

Antonimlari

ШАРТ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

shart

{1] Arabcha

• Gagauzcha: şart
• Turkcha: şart, koşul
• Tatarcha: şart, koşul

Ruscha _ru

shart I
1 условие; ◆ kutubxonadan foydalanish shartlari условия пользования библиотекой; ◆ men roziman, lekin bitta shartim bor я согласен, но с одним условием; ◆ sharti bilan с условием; ◆ qaytarish sharti bilan с условием возврата; ◆ shu shart bilanki, ... с тем условием, что...; при условии, что...; ◆ shart qoʻymoq ставить условие, обусловливать, оговаривать; ◆ shartiga koʻnmoq согласиться на (какие-л.) условия;
2 в роли сказ. обязательно, необходимо; ◆ bugun kelishingiz shart сегодня ваш приход обязателен, необходим; сегодня вы должны прийти; ◆ buni shoyidan tikish shart emas не обязательно шить это из шёлка;
3 грам. условный; ◆ shart mayli условное наклонение; ◆ shart ergash gap условное придаточное предложение; ◆ 

• ehtiyot shart на всякий случай, из предосторожности.
  

shart II:
◆ sharti ketib parti qolgan (zoʻr kuchining yorti qolgan) разг. шутл. о чём-либо очень старом, изношенном, ветхом; о чём-либо таком, от чего остались только жалкие остатки; ◆ sharti ketib, parti qolgan stol очень старыйстол; стол, который еле стоит; ◆ sharti ketib, parti qolgan chol ветхий, дряхлый старик.

shart III
◆ 1 = shartta; shart gap odam прямой, откровенный человек; человек, который говорит прямо, без обиняков;
2 звукоподражание треску, шлепку; ◆ arqon shart etib uzildi верёвка с треском оборвалась; ◆ peshanasiga shart-shart urdi он шлёпал себя по лбу ладонью (с досады).