shilpiq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

shil-piq

Etimologiyasi

SHILPIQ ' koʻz jildi doim qizarib, yoshlanib turadigan yuqumli kasallik', ' traxoma'. Sh i l p i h kasalligini davolash ancha ogʻir kechadi. Bu otni oʻzbek tilidagi shilvira— soʻzi bilan qiyoslashdan koʻrinadiki, ular uchun asos vazifasini shil qismi bajargan, lekin lugʻatlarda bunday ot oʻz aksini topmagan. Aslida bu ot qadimgi turkiy tilda mavjud boʻlib, 'elimsimon mod— da' maʼnosini anglatgan boʻlsa kerak. Shilpiq soʻzi ana shu otga —ba qoʻshimchasining —pï shaklini qoʻshib yasal-gan feʼldan —q qoʻshimchasi bilan yasalgan; oʻzbek tilida ï unlilarining qattiqlik belgisi yoʻqolgan: (shïl + pï = shïlpï-) + q = shïlpïq > shilpiq.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 tib. Koʻz jildi hamisha qizarib, yoshlanib turadigan yuqumli kasal-lik; traxoma. ◆ Koʻzi shilpiq, yelkasi chiqiq boʻl-sa ham, koʻngli toza, topilmaydigan odam. Oybek, „Ulugʻ yoʻl“ . ◆ Birov bukri, birov shol, birov shilpiq.. K. Yashin, „Hamza“ .

2 Shu kasallik tufayli koʻzdan toʻxtov-siz oqadigan yiringli yosh. Maston xola.. yengi bilan koʻzlarining shilpigʻini artib boʻlgach, egachi-singilga bir-ikki qarab oldi. Uygʻun, Tursunoy. ◆ Uning [Mirhosilning] koʻz-larini shilpiq bosgan, choʻmichnusxa katta burni odatdagidan ham qizarib ketgan edi. H. Gʻulom, „Senga intilaman“ .

3 s. t. Shunday kasallikka yoʻliqqan kishi va uning ismiga qoʻshib aytiluvchi soʻz. ◆ Shilpiq chiyillab gapiradi. Oybek, „Bolalik“ . ◆ Moʻmin shilpiq Qoʻrgʻonchadagi bir bevaning qiziga uylanayotibdi. P. Tursun, „Oʻqituvchi“ .

Antonimlari

ШИЛПИҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

• Inglizcha: trachoma

Ruscha _ru

shilpiq
1 мед. трахома;
2 страдающий трахомой, трахоматозный; // трахоматозный больной; ◆ shilpiq odam трахоматозный больной; ◆ uning koʻzi shilpiq у него трахома.