shoʻr

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

shoʻr

Etimologiyasi

SHOʻR I Bu sifat ПРСda [shur\ shaklida (318), ТжРСda shoʻr II shaklida (463) keltirilgan; oʻzbek tiliga tojik tilidagi shakli olingan; 'tarkibidagi tuz meʼyordan ortiq' maʼnosini anglatadi (OʻTIL, II, 435). Bu sifatdan oʻzbek tilida shoʻrla- feʼli yasalgan. SHOʻR II Bu birlik ПРСda [shur\ shaklida (318), ТжРСda shoʻr I shaklida (463) keltirilgan; oʻzbek tiliga tojik tilidagi shakli olingan.Bu birlik asli 'toʻlqinlan-', 'qahrlan-' maʼnosini anglatadigan shoʻridan feʼlining shoʻr hozirgi zamon asosiga teng boʻlib (ТжРС, 463), 'toʻlqinlanish', 'kahrlanish', 'shovqin-suron' ot maʼnosini, oʻzbek tilida esa 'baxtsiz', 'nochor' kabi sifat maʼnolarini anglatadi: shoʻr peshana kabi (OʻTIL, II, 435). ^
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (III-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

I f. - tuzli, tuzi koʻp

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1

Meʼyoridan ortiq tuz solingan, taʼmi oʻt-kir (ovkat, taom hakida). ◆ Shoʻr ovqat. Pa-lovni shoʻr qilib qoʻymoq. Achchiq-chuchukni shoʻr qilib yubormoq. n ◆ \Qodirjon:\ Hali osh vaqtida, oshning tuzini past qilib qoʻyib-san yoki shoʻr qilib qoʻyibsan, deb bahona qi-laman-da, katta janjal chiqaraman. Xamza, „Tuhmatchilar jazosi“ .

2 Tuzlangan. ◆ Shoʻr baliq. Shoʻr karam.

3 Tarkibida tuz moddasi koʻp boʻlgan, shoʻr bosgan. ◆ Shoʻr dengiz. Shoʻr koʻl. Shoʻr tup-roq. Shoʻr suv. n ◆ Ayniqsa, erta bahorda bo-ronalash shoʻr yerlarda katta foyda beradi. Gazetadan .

4 ot Tuproq tarkibida tuzning koʻp-ligidan yer betida hosil boʻlgan tuz moddasi. ◆ Yerning shoʻrini yuvmoq. m ◆ Yerda hali shoʻr koʻp. Sotiboldi otam ham mening fikrimni tasdiqlayaptilar. N. Safarov, „Xadicha Ah-rorova“ . ◆ Oʻrmonjon.. shoʻr bosgan yerdan ilon izi boʻlib oʻtib, toʻqayga kirib ketgan tup-roqtepani qamchining sopi bilan koʻrsatib: -Kanal! — dedi. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chi-rokdari“ .

5 Terning ust-boshga tepishidan ki-yimda hosil boʻladigan tuz, oq dogʻ. ◆ Ertayu kech tosh maydalab.. yelkalarini bir ellik shoʻr bosgan yigitlar [darvishga:] "Yoʻlingdan qol-ma!" deyishibdi. S. Anorboyev, „Oqsoy“ . ◆ Ot yoʻrttirib Yusuf Madyorov kelib qoldi. U hamon temiryoʻlchi kiyimida — egnida qora kitel, ter(i)ning shoʻri yelkasida oqarib yotardi. Sh. Toshmatov, „Erk qushi“ .

Shoʻr paxta Xalq tabobatida: ogʻriqni yoki shishni qaytarish uchun namakobga botirib ishlatiladigan paxta. ◆ Uch-toʻrt [marta] oyogʻimga shoʻr paxta bogʻlab, uyda yotdim. S. Siyoyev, „Yorugʻlik“ .

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

shoʻr

Etimologiyasi

II \f. jj-i — iztirob, gʻalayon; tugʻ-yon, joʻshqinlik, ehtiros

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 folk. Toley past, baxtsiz, bechora; shoʻrlik. ◆ Qozi, mufti — bari boyning chokari, Kambagʻal shoʻr azal-dan xizmatkori. Ergash Jumanbulbul oʻgʻli . ◆ Ilohim, qurisin podshoning ishi, Koʻp boʻldi-ku menday shoʻrning koyishi. "Shirin bilan Shakar" .

2 Azob-uqubat, kulfat; baxtsizlik. ◆ Xudo bandasini yaratganda, peshonasiga chorakor boʻlasan, deb yozmasin.. E-ha, kambagʻalning shoʻrini asti soʻramang. M. Ismoiliy, „Far-gʻona t“ . o. ◆ Oʻylasam, har dam hamiyat oʻti dil-da mavj urar, Solgali dushman boshiga shoʻru savdo boraman. Habibiy . ◆ Xonim, turgin shu vaʼdada haqiqat. Turmasang, solurman shoʻru qiyomat. Islom shoir .

Voy shoʻrim s. t. "Endi nima qilaman", "Bu qanday kulfat" kabi maʼnolarni ifodalaydi. ◆ Voy shoʻrim, qoʻlingga nima qil-di? S. Zunnunova, „Gulxan“ . Peshonasi shoʻr Qismati yomon, iqboli past, baxtsiz. ◆ Ota-sining achchiq hikoyasini eshitgan Polvon bilan Bekjon oʻz peshonalarining shoʻr ekaniga achindilar. J. Sharipov, „Xorazm“ . Shoʻri kuridi Baxtsizlikka yoʻliqdi, xarob boʻldi. ◆ Hech kim uning soʻzini qaytarmadi, qaytara olmaydi-da. Nega desangiz, kim uning aytga-nini qilmasa, shoʻri quriydi deyavering. A. Muhiddin, „Xarakteristika“ . Shoʻri qursin Ahvoliga voy, holi harob. ◆ -Ulusning shoʻri qursin! — dedi Tohir. — Kasofat podsholar urushmay turolmasa. P. Qodirov, „Yulduzli tunlar“ . Shoʻriga shoʻrva toʻkilmoq Baxtsizlikka yoʻliqmoq, ishi, ahvoli yomon boʻlmoq. -Siz qayerda boʻlsangiz, bizhamoʻsha yerda boʻla-miz. Oftobda sherikchilikda qatiq ichgan odamlar oxirigacha birga boʻlishi kerak.

Boʻlmasa, shoʻrimizga shoʻrva toʻkiladi, — dedi Odil Egamberdiga. B. Rahmonov, Yurak sir-lari. Shoʻring kurgʻur Bechora, shoʻrlik. [Gʻo-fir domlaga:] ◆ Axir bu duolar, rivoyatlar ni-qobiga yashiringan zulmdan, jafolardan biz shoʻring qurgʻurlar kimga dod deymiz? Kimga?! Xamza, „Boy ila xizmatchi“ . Shoʻrini quritmoq Baxtsizlikka duchor qilmoq, xarob yoki rasvo qilmoq. ◆ Bir sartarosh yigit oʻzini, muallimman, falon maktabda dars beraman, deb guldek Karimaning shoʻrini quritgani haqiqat-ku! Mirmuhsin, „Umid“ .

Ot

shoʻr (koʻplik shoʻrlar)

    joyini oʻzgartirish ning shoʻr

	birlik	koʻplik
Bosh kelishik	shoʻr	shoʻrlar
Qaratqich kelishigi	shoʻrning	shoʻrlarning
Joʻnalish kelishigi	shoʻrga	shoʻrlarga
Tushum kelishigi	shoʻrni	shoʻrlarni
O‘rin-payt kelishigi	shoʻrda	shoʻrlarda
Chiqish kelishigi	shoʻrdan	shoʻrlardan
Vosita kelishigi	shoʻrla	shoʻrlarla

Antonimlari

ШЎР. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

shoʻr I
1 солёный, пересоленный; ◆ shoʻr baliq солёная рыба; ◆ shoʻr qilib qoʻymoq или ◆  shoʻr qilib yubormoq пересолить;
2 содержащий в себе соль, солёный; ◆ shoʻr koʻllar солёные озёра;
3 засоленный; солончаковый; ◆ shoʻr tuproq засоленная (солончаковая) почва; солончак; ◆ yerni shoʻr bosishi засоление почвы; ◆ yerning shoʻrini yuvish промывание почвы;
4 соль на одежде, белые пятна от высохшего пота или солёного раствора;◆ 

• shoʻr danak солёные косточки (вымоченные в солёном растворе и зажаренные в горячей золе абрикосовые косточки).
  

shoʻr II
1 фольк. бедняк, несчастный; невезучий человек;
2 несчастье, мучение; страдание; * ◆ voy shoʻrim! или ◆ shoʻrimga shoʻrva toʻkilsin! разг. ах, я несчастный; боже ты мой!; ◆ uning shoʻri quridi его постигла неудача; с ним случилась беда; ему не повезло; ◆ shoʻri(ng) qurgʻur бедный, бедняга, бедняжка; ◆ shoʻri(ng) qurgʻur olim 1) бедный учёный; 2) гореучёный.