soʻnmoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

soʻn-moq

Etimologiyasi

SOʻN- 'oldingi kuchi, shiddati ozay-', 'pasay-',

' susay—'. Yusufjon qizih toʻhson yoshga kirgan boʻli— shiga haramay hali unda yoshlik harorati, shijoati s oʻ n g a n e m a s (T.Obidov). Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu feʼl asli sön— tar — zida talaffuz qilingan (ДС, 511); oʻzbek tilida ö un-lisining yumshoqlik belgisi yoʻqolgan: sön— > son—. Yuqorida taʼriflangan maʼno OʻTILda nimagadir ik — kinchi, koʻchma maʼno sifatida taqdim qilingan, vaho — lanki birinchi maʼno sifatida keltirilgan 'yorugʻlik, issiqlik bermay qoʻy—', 'nursizlan—' maʼnosi koʻchma maʼno sifatida keyinroq yuzaga kelgan. Turk tili lugʻatida bu ikki maʼno boshqa-boshqa feʼlga mansub

deb talqin qilingan: son 'oldingi holatni yoʻqot-'

(ТРС, 546), sön ' yorugʻlik bermay qoʻy-' (ТРС, 548).
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Yonmay, yorug bermay qoʻy-moq; oʻchmoq. U◆ chqun yilt etib soʻndi. "Sharq yulduzi" . ◆ Mushakning koʻk, sariq, kizil shuʼ-lalari tuproq uyum.shrini, choyxona tomlarini uzok yoritib turdi-da, keyin asta soʻndi. S. Ahmad, „Ufq“ . ◆ Domla soʻna boshlagan gulxanga oʻtin taiglay turib, unga sinovchan korab Koʻydi-yu, atay yelka uchirdi. M. Mansurov, „Yombi“ .

2 Yorugʻlik kuchi, darajasi pasayib, nur-sizlanib bormoq, xira tortmoq, xiralash-moq. ◆ Chekina olmaydi devorda tasvir, Sekin soʻna boshlar devorda kuyosh. X. Davron, „Qaqnus“ . ◆ Derazadan tushib turgan yorugʻlik asta-asta soʻnib, uy ichi korongʻilashaverdi. S. Ahmad, „Hukm“ .

3 koʻchma Dastlabki kuchi, darajasi, shid-dati pasaymoq, susaymoq; oʻchmoq. ◆ Yurakdagi isyonkor tuygʻular asta-sekin soʻnib, xayolini allakanday maʼyus oʻylar band etdi. O. Yoqu-bov, „Er boshiga ish tushsa“ . ◆ Ilgarigidek yonshilar, talpinishlar, erkalashlar, hayajon-lar soʻngandek.. Mirmuhsin, „Umid“ .

4 koʻchma Pasaymoq, kuchsizlanmoq (ovoz, tovush haqida). ◆ Olam sukunatini ancha yiroq-lashib ketgan poyezdning soʻnib boruvchi ta-raqa-turuqidan boʻlak hech narsa buzmasdi. M. Muhamedov, „Qahramon izidan“ . ◆ Soʻnib qolgan kulgi yana olovlana boshladi. P. Qodirov, „Uch ildiz“ .

Hayoti (yoki umri) soʻnmoq Ulmoq, vafot

QILMOQ.

Antonimlari

СЎНМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

soʻnmoq
1 гаснуть, тухнуть, угасать; меркнуть; chiroq soʻndi светильник потух; Yulduzlar xiralashib, jimgina soʻnar (Ойбек, «Ќутлуѓ ќон») Звёзды тускнеют и медленно угасают;
2 перен. меркнуть, угасать; замирать; Unsinning nashʼasi uchqun kabi bir onda soʻndi (Ойбек, «Ќутлуѓ ќон») Чувство удовольствия, которое испытывала Унсын, вмиг угасло, словно искра;
3 перен. сгинуть, рассеяться; quyosh porladi, zulmat soʻndi засияло солнце, рассеялся мрак угнетения.