sochiq

Oʻzbekcha (uz)

sochiq I

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

so-chiq

Etimologiyasi

SOCHIQ I ’har tomonga tarqatib tashlangan’, 'sochilgan’. Olimjon bogʻ koʻchadan borar edi hishlohqa, koʻzi tushdi besh-oʻn chogʻ yoʻlda s o ch i q yongʻoqha (Quddus Muhammadiy). Bu sifat qadimgi turkiy tilda ’har tomonga tarqatib tashla—' maʼnosini anglatuvchi sach- feʼlidan — (u)q qoʻshimchasi bilan yasalgan (Devon, I, 362; DS, 480); oʻzbek tilida a unlisi â unlisiga, u un — lisi i unlisiga almashgan: sach- + uq = sachuq > sâchiq.

SOCHIQ II ' kuyov yoki toʻybola boshidan sochiladigan shirinlik, pul'. Kuyov boshidan moʻlg-koʻl sochihlar sochildi (Oybek). Bunday ot qadimgi turkiy tilda 'har tomonga tarqatib tashla—¹ maʼnosini anglatgan sach— feʼlidan — (ï)gʻ qoʻshimchasi bilan yasalib (sachïgʻ: sachïgʻ sach- : DS, 479), dastlab 'qurbonlik marosimida sochi — ladigan narsalar' maʼnosini anglatgan, hozirgi oʻzbek tilidagi maʼnosi keyinchalik shu maʼno asosida yuzaga kelgan; oʻzbek tilida gʻ undoshi q undoshiga, a unlisi â unlisiga almashgan, ï unlisining qattiqlik belgisi yoʻqolgan: sach— + ïgʻ = sachïgʻ > sachïq > sâchiq. Bu ot OʻTILda xato ravishda sochiq I sifatining iyusinchi maʼnosi tarzida berilgan. Shunisi qiziqki, bu soʻzning asosiy (izohlangan) shakli sifatida soʻzlashuv nutqida-gi chochiq shakli tanlangan, vaholanki adabiy tildagi shakli deb sochiq tanlanishi lozim edi, chunki chochiq soʻzida soʻz boshlanishidagi s undoshi ikkinchi boʻgʻindagi ch undoshi taʼsirida ch undoshiga aylangan, demak, chochiq shakli bu soʻzning soʻzlashuv nutqiga xos boʻlgan ikki — lamchi koʻrinishiga teng.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Sochib tashlangan, sochilib yotgan. ◆ Olimjon tor koʻchadan Borar edi qishloqqa, Koʻzi tushdi besh, oʻn chogʻ Yoʻlda sochiq yongʻoqqa. Q. Muhammadiy .

2 ayn. chochiq 112. ◆ Oy kelinning boshidan sochiq soching, yor-yor. "Qoʻshiqlar" .

sochiq II

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

so-chiq

Etimologiyasi

Yuz-qoʻl yoki idish-tovoq artish uchun ishlatiladigan buyum. Qoʻl sochiq. Qozon sochiq. sht [Qudratjon

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

◆ Joʻmrakda qoʻlini yuvayotgan adasiga uydan sochiq olib chiqdi. Mirmuhsin, „Umid“ . ◆ Xolisa duxovka-dagi dimlangan tovuqni agʻdarib qoʻyib, qoʻllarini sochiqqa artdi. S. Nurov, „May-salarni ayoz urmaydi“ .

Antonimlari

СОЧИҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

sochiq I
1 разбросанный, раскиданный;
2 этн. = chochiq II 2; ◆ Kanizlar sochiq sochish uchun kelinni kutar edilar (Ойбек, «Навоий») Служанки ожидали невесту, чтобы осыпать её (деньгами, и сладостями).

sochiq II
полотенце; салфетка; ◆ qozon sochiq мочалка для мытья котла.