Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

son—sa-noq-siz

Aytilishi

Etimologiyasi

SON-SANOQSIZ 'behisob koʻp’. Havo ochih , koʻk-da son—sanohsiz yulduzlar ch arahlagan (Sayid Ahmad). Bu soʻz oʻzbek tilida sân-sänâq juft otiga —siz qoʻshimchasini qoʻshib yasalgan: (sân-sänâq) + siz = sân—sänâqsiz. Tilimizda mustaqil ishlatiladigan sänâqsiz soʻzi bor, lekin bu yerda juft soʻzning ikkinchi qismi sänaqsiz soʻzi bilan emas, balki sänâq soʻzi bilan ifodalangan; inkor maʼnosini ifodalovchi —siz qoʻshimchasi sänâq soʻzining tarkibiga mansub emas, balki sân—sänâq juft soʻziga qoʻshilgan. Tilimizdagi sânsiz-sänâqsiz juft soʻzi haqiqatda sânsiz va sänâqsiz soʻzlaridan tuzilgan.

Sânsiz-sänâqsiz juft soʻzi tarkibidagi sânsiz qismi qadimgi turkiy tildayoq yasalgan boʻlib (ПДП, 419;DS, 485: sansïz), hozirgi oʻzbek tilida mustaqil holda deyarli ishlatilmaydi. Sânsiz-sänâqsiz juft soʻzi tar-kibida qatnashuvchi bu soʻz qadimgi turkiy tildan ho — zirgi oʻzbek tiliga quyidagi tovush oʻzgarishlari bilan yetib kelgan: a unlisi â unlisiga almashgan, ï unlisi — ning qattiqlik belgisi yoʻqolgan: san + sïz = sansïz > sânsiz.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

Beqisob koʻp, son-sanogʻi yoʻq, beadad. ◆ Havo ochiq, koʻkda son-sanoqsiz yulduzlar charaqlagan. S. Ahmad, „Qadrdon dalalar“ . Kuzgi osmonda son-sanoq-siz yulduzlar charaqlab yotardi. "Sharq yulduzi". Son-sanoqsiz kishilar ketmon bilan yer qoʻporyapti. S. Ahmad, Ufq.

Sinonimlari

Antonimlari

СОН-САНОҚСИЗ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

son-sanoqsiz
см. son I 1.