tanda
Oʻzbekcha (uz)
[tahrirlash]
Oʻzbekcha (uz)Morfologik va sintaktik xususiyatlari
[tahrirlash]tan-da
Aytilishi
[tahrirlash]Etimologiyasi
[tahrirlash]TANDA 1 mato toʻqish uchun uzunasiga tortilgan ip', 'oʻrish'. Etagi olislarga choʻzilib ketgan choʻl toʻhuvchi dastgohidagi t a n d a g a .. oʻxshardi (Sa-yid Ahmad). Bu ot asli qadimgi turkiy tildagi ' toʻqi-',
' bogʻla-' maʼnosini anglatuvchi taq- feʼlining (Devon! I, 399; ЭСТЯ, III, 146; КРС, 702) — (ï)t orttirma qoʻ-shimchasi bilan qosil qilingan shaklidan —a qoʻshimchasi bilan yasalgan; keyinchalik ikkinchi boʻgʻindagi tor unli talaffuz qilinmay qoʻygan, shundan keyin ŋ undoshi taʼsiri bilan t undoshi d undoshiga, soʻngra ŋ undoshi n undoshiga, oxiri a unlilari ä unlilariga almashgan: (taŋ— + ït = taŋït-) + a = taŋïta > taŋta > taŋda > tanda > tändä. "
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.
Maʼnoviy xususiyatlari
[tahrirlash]Maʼnosi
[tahrirlash]1. Mato toʻqish uchun uzunasiga, boʻylama tortilgan ip, oʻrish. ◆ Tandasi ham, arqogʻi ham sof ipakdan tayyorlangan atlas. ◆ Etagi olislarga choʻzilib ketgan choʻl toʻquvchi dastgohidagi tandaga, yangi obod boʻlgan joylar esa shu tandaning asta-sekin toʻqilib kelayotgan sergul matosiga oʻshardi. S. Ahmad, „Choʻl burguti“ .
2. koʻchma Oʻrish iplari kabi tortilgan nur, tola va shu kabilar haqida. ◆ Quyosh ham shoshqaloq boʻlib qoldi — tandasini darrov yigʻishtirib oldi. Oybek, „O. v. shabadalar.“
- Tanda qoʻymoq 1) mato toʻqish uchun uning oʻrishini tartibi bilan tortib chiqmoq; 2) koʻp marta borib kelmoq, biror joyga serqatnov boʻlib qolmoq. ◆ Inoyat oqsoqol Margʻilon bilan Chorterak orasiga tanda qoʻyib qolgan. S. Ahmad, „Ufq.“ ◆ Menam shunisiga dogʻman-da, uka. Keyingi vaqtlarda Turdi gʻilay idoraga tanda qoʻygan. A. Koʻchimov, „Halqa.“
Sinonimlari
[tahrirlash]Antonimlari
[tahrirlash]ТАНДА. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.