telba

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

tel-ba

Etimologiyasi

TELBA 'aqldan ozgan', 'jinni'. U betlari yum-dalangan, oppoh sochlari yulingan bu t ye l b a xo— tinni oʻzining hirh yillik umr yoʻldoshiga oʻxshata olmadi (Mirzakalon Ismoiliy). Qadimgi turkiy tilda ham ngunday maʼnoni anglatgan bu sifat asli 'aqldan oz—’ maʼnosini anglatgan täl— feʼlidan —bä qoʻshim-chasi bilan yasalgan (ЭСТЯ, III, 216). Qadimgi turkiy tilda bu sifat tälvä (ПДП, 429), telvä (Devon, I, 402; DS, 551) tarzida talaffuz qilingan; oʻzbek tiliga esa tälbä shakli birinchi boʻgʻinidagi ä unlisi ye unlisiga almashib yetib kelgan: täl- + bä = tälbä > telbä. She — valarda bu sifat telvä tarzida ham talaffuz qilinadi.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1. Aqldan ozgan, devona, jinni. ◆ U bepiari yumdalangan, oppoq sochlari yulingan bu telba xotinni oʻzining qirq yillik umr yoʻldoshigaoʻxshata olmadi. M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“ ◆ Osiyajon qah-qah urib kulib yubordi, hamma, qiz telba boʻlgan, deb unga qaradi. J. Sharipov, „Xorazm“ .
2. Biror narsaga, kimsaga ortiq darajada berilgan; savdoyi, shaydoyi. ◆ Faqir ham shu fikrning telba bandasidir. Oybek, „Navoiy“ .
3. Telbaga xos, telbalikni aks ettiruvchi; maʼnosiz. ◆ Telba koʻzlari bilan Bektemirga boqdi-da, ukasining qonli miltigʻini changalladi va shamolday uchib, Bektemirdan ham oʻzib ketdi. Oybek, „Quyosh qoraymas“ . ◆ Siz mening telba soʻzlarimdan achchigʻlanmang. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ .
4. koʻchma poet. Jilovlanmagan, asov, "quturgan". ◆ Telba dare. Telba toʻlqinlar. m ◆ Joʻsh urib, qirgʻogʻini Xoʻplar edi telba soy. Gʻayratiy . ◆ Telba shamol quturib hamla qsht-di. Avaylab oʻstirilayotgan nihollarni ildizi bilan qoʻporib ketdi. A. Nabixoʻjayev, „Mandat“ . ◆ Xorazmda Amuni koʻpdan Telba daryo deb atashadi. E. Rahim .

Telba toʻnini teskari kiymoq ayn. toʻnini teskari kiymoq q. toʻn. ◆ Baʼzan telba toʻnini teskari kiyib.. muomalalari dagʻamashib qoladi. Gʻayratiy, „Dovdirash“ .

Antonimlari

ТЕЛБА. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

telba
1 юродивый; помешанный; безумный; сумасшедший; ◆ Saidiy hatto oʻzini telba opasi qoshida gunohkor hisobladi (А. Ќаћћор. «Сароб») Саиди даже считал себя виновным перед своей юродивой старшей сестрой; ◆ Faqir ham shu fikrning telba bandasidir (Ойбек, «Навоий») Ваш покорный слуга также является безумным рабом (безумно преданным) этой мысли; ◆ yarim telba полоумный; ◆ telba boʻlmoq становиться сумасшедшим, сходить с ума; ◆ telba-teskari бессмысленный, нелепый, несуразный; ◆ telba-teskari gaplar бессмысленные слова;
2 перен. капризный, бурный; неистовый; ◆ telba daryo капризная, бурная река.