tetik
Oʻzbekcha (uz)
[tahrirlash]
Oʻzbekcha (uz)Morfologik va sintaktik xususiyatlari
[tahrirlash]te-tik
Aytilishi
[tahrirlash]Etimologiyasi
[tahrirlash]TETIK ' kuch—quvvatini yoʻqotmagan', 1 bardam'.
Rahima xola toʻhsonga kirgan boʻlsa ham, hali t ye -t i k. Qadimgi turkiy tilda 'anglash, fikrlash qobi-liyatiga ega' maʼnosini anglattan bu sifat asli tätik (ПДП, 429), tetig, tetik (ДС, 556) tarzida talaffuz qilingan. КРСning 730— betida keltirilgan tetik, te— til— soʻzlaridan koʻrinadiki, tetik sifati qadimgi turkiy tilda mavjud boʻlib, 'anglash, fikrlash qobi-liyatini namoyon qil—' maʼnosini anglatgan teti— feʼ-lidan —k qoʻshimchasi bilan yasalgan (ДС, 556): teti- + k = tetik.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.
Maʼnoviy xususiyatlari
[tahrirlash]Maʼnosi
[tahrirlash]1 Jismoniy, ruhiy jihatdan zaiflashmagan; bardam. ◆ Onam yetmishdan oshib qolgan boʻlsalar ham, hali ancha tetiklar.. M. Qoriyev, „Oydin kechalar“ . ◆ Ibrohim ota bardammi, Oysha xola tetikmi, ukang Sher-niyoz sogʻmi?J. Sharipov, „Xorazm“ . ◆ Ogʻaynilar tushkunlikka tushmadilar. Kuvnoq va tetik kayfiyatda xayrlashdilar. F. Musajonov, „Himmat“ .
2 Harakat-holati, darajasi va sh.k. ji-hatdan bardam, tiyrak. ◆ Temirjon odamlar qatori koʻpaygan trotuarda ildam va tetik qadam otib borardi. J. Abdullaxonov, „Oriyat“ . ◆ Aziza oʻzini bir oz oldirgan, ammo hamon oʻshanday chiroyli, koʻzlari kirtayib qolgan boʻlsa ham, tetik boqar edi. Oʻ. Hoshimov, „Qalbingga quloq sol“ . ◆ Soylik tomondan ke-layotgan tetik va yangroq ovoz Elmurodning oʻyini buzdi. Shuhrat, „Shinelli yillar“ .
3 koʻchma Hayiqishni bilmaydigan, da-dil gapiradigan, oʻz fikrini baralla ayta oladigan. ◆ Qandolat opaga ne balo boʻldi, deyman, hayron boʻlaman. Gapga chaqqon, tetik xotin edi-ku! Oydin, „Sadagʻang boʻlay, komandir“ . ◆ Pochchayev, qurilishga biron fikri tetikroq bola kelib qolsa, darrov iziga tushadi. A. Muxtor, „Tugʻilish“ .
Sinonimlari
[tahrirlash]Antonimlari
[tahrirlash]ТЕТИК. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.