tilamoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

ti-la-moq

Etimologiyasi

TILA- 'istak-xohish bildir-'. Birovga oʻlim tilaguncha oʻzingga umr t i l a (Maqol). Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu feʼl 'taʼm—maza bilish, nutq tovushlarini hosil qi-lish aʼzosi' maʼnosini anglatuvchi til otidan -ä qoʻ-shimchasi bilan yasalgan (ЭСТЯ, III, 232): til— + ä = tilä-. Dastlab 'gapir—', 'izhor qil-' maʼnosini ang-latgan bu feʼl (Devon, III, 286) keyinchalik 'istak-xo-hish bildir-' maʼnosini anglata boshlagan (Devon, III, 287): maʼnoda torayish, xoslanish voqe boʻlgan.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Biror istak, tilak, niyat bildiruvchi soʻz, ran aytmoq. ◆ Hazratim, men munglik, qizingiz sizga xudodan Shayx Saʼ-diyning umrini tilayman! Ilohim yuzga ki-ring! P. Qodirov, „Yulduzli tunlar“ . ◆ U tilida "Maylingiz", desa ham, dilida "Xudo oq yoʻl bersin", deb tiladi. M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“ . ◆ Oʻzbeklarda agar katta xur-sandchilik tilaydigan boʻlsa, "Toʻyustiga toʻy boʻlsin!" deyishadi. T. Obidov, „Yusufjon qiziq“ .

2 kam qoʻll. ayn. tilanmoq. Biror yegulik tshshmoq. m ◆ Qiziq ekansan, oyogʻidagini yechib beradimi, bu yerdagilar hammasi — gadoydan non tilaydigan qashshoqlar.. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Juldur-juldur qoʻsqiga oʻranib olgan bukur chol ayanch ovoz bilan yolvorib, bir narsa tiladi. A. Muxtor, „Opa-singillar“ .

Tilab olgan bolamni echki tepib oʻldirdi Qiyinchilik bilan qoʻlga kiritilgan nar-sasidan ajralganlik haqida aytiladigan maqol.

3 Xohlamoq, istamoq. ◆ Sihat tilasang, koʻp yema, Izzat tilasang, koʻp dema. Maqol . n ◆ Anvar aka.. ertaga chahorshanba kechqurun, tilasangiz — ◆ ochiqcha, tilamasangiz, yashi-rincha boʻlsa ham, biznikiga keling.. A. Qodiriy, „Mehrobdan chayon“ . ◆ Qiyatga yordamga? Uyimizga qon tilab bostirib kelgani uchun-mi? A. Muxtor, „Koraqalpoq qissasi“ . ◆ Uning istiqboliga turishni va boʻyniga osilib yigʻlashni tilasa-da, qarshisidagi "olaboʻ-jilar" bunga mone edilar. A. Qodiriy, „Oʻt-gan kunlar“ .

Antonimlari

ТИЛАМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

tilamoq
1 желать, хотеть; U... Sharifning ketishini tilar edi (А. Ќаћћор, «Сароб») Ему хотелось, чтобы... Шариф ушёл; koʻnglingiz yana nimalar tilaydi? (букв. чего ещё изволит ваше сердце?) что ещё изволите?; tilar-tilamas волей-неволей; неохотно, нехотя, против воли;
2 желать (что-л. кому-л.), выражать пожелание; ◆ sogʻ-salomatlik tilamoq (по) желать здоровья; birovga oʻlim tilaguncha, oʻzingga umr tila погов. чем желать другому смерти, лучше пожелай себе здоровья (жизни);
3 просить, клянчить, попрошайничать; Afandi qoʻshnisidan bir oz oʻtin tiladi («Афанди») Афанди попросил у соседа немного дров; tilab olgan bolamni echki tepib oʻldirdi посл. (букв. ребёнка, которого я выпросил у бога, лягнув, убила коза) с таким трудом добыл, и того лишился.