tiramoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

ti-ra-moq

Etimologiyasi

TIRA— 'bir narsani boshqa narsaga taya-¹. [Gʻu-lomjon] uzangilarga oyoqlarini t i r a b qaddini biroz koʻtardi (Mirzakalon Ismoiliy). Qadimgi tur kiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu feʼl 'xoda', 'tayoq' maʼnosini anglatgan tir otidan —ä qoʻshimchasi bilan yasalgan (ЭСТЯ, III, 238; Devon, III, 278): tir + ä = tirä—. Bu feʼl dastlab ' tirgovuch qoʻy—' maʼnosini anglatgan, ' taya-' maʼnosi ana shu maʼnoning kengayishi bilan yuzaga kelgan; tiräk oti (tirä— + k — 'tirgovuch') bu feʼlning dastlabgi maʼnosidan yasalgan.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Oʻzini yoki biror narsani tutib turish uchun (tirgak, tayanch sifati-da) qoʻymoq. ◆ Shotilarni sekin tikladilar, uchini devor qirrasiga tirab qoʻydilar. P. Qodirov, „Yulduzli tunlar“ . ◆ Sobir burchakka tirab qoʻyilgan dutorni olib, ikki oʻrtoq oʻrtasidagi bahsni toʻxtatishga urindi. R. Fayziy, „Choʻlga bahor keldi“ . ◆ Qora Ahmad bir qoʻlini yerga tirab, ohista koʻtarildi.. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

2 Biror tomonga tutashtirmoq, qadamoq. ◆ Pichoq tiramoq. n ◆ ..hovlining kunbotar tomonida xarobalikdan ozgina berida boʻlgan boyagi yoʻlakka tirab solingan ikki darichali bir uy.. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ . ◆ Ular [Nizomjon bilan Dildor] boshlarini bosh-lariga tirab, surat oldirib ham kelishdi. S. Ahmad, „Ufq“ .

Oyoq tiramoq Biror ish, maslahat, muo-malaga koʻnmaslik, oʻz aytganidan qaytmas-lik. ◆ Shuni yangisiga almashtirib berilmasa, mashinami qabul qilmasligini aytib, oyogʻini tirab turibdi. H. Nazir, „Koʻkterak shabada-si“ . ◆ Siz ham endi oyogʻingizni tirab turib olmang, biron muomalaga keling. P. Tursun, „Oʻqituvchi“ . Yuziga oyoq tiramoq Hurmatiga zid ish qilmoq. Qizim, Ruhillo yuziga oyoq ti-ragani uchun, shunday tashvishlarga uchrayapti.. Mirmuhsin, Chodrali ayol. ◆ Oʻz pirini beobroʻ qilgan, yuziga oyoq tirab ketgan bandaning holiga voy! "Mushtum" .

Antonimlari

ТИРАМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

tiramoq
1 подпирать; упирать; devorni yogʻochlar bilan tirab qoʻymoq подпереть забор брёвнами; ◆ qoʻlni chakkaga tiramoq подпереть щёку руками; ◆ oyoqni uzangiga tiramoq упираться ногами в стремена;
2 прислонять, опирать; Shoir yengil bir sulish olib, tanburni tokchaga tirab qoʻydi (Ойбек, «Навоий») Поэт, слегка вздохнув, прислонил тамбур (см. tanbur) к полке; * oyogʻini tirab olmoq настойчиво добиваться (чего-л.).