tirnamoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

tir-na-moq

Etimologiyasi

TIRNA- 'yuza holatda til-'. Mushuk bolasi qoʻli-ni sh i r n a b o l d i. Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu soʻz asli 'tirnoq bilan yuz terisini til—' maʼnosini anglatgan tïr— feʼlidan —(ï)n qoʻshimchasi bilan yasalgan sifatga (otga) —a qoʻshimchasini qoʻshib yasalgan (ЭСТЯ, III, 347); keyincha— lik ikkinchi boʻgʻindagi tor unli talaffuz qilinmay qoʻygan, ŋ undoshi n undoshiga, a unlisi ä unlisiga al— mashgan, ï unlisining qattiqlik belgisi yoʻqolgan: (tïr— + ïŋ = tïrïŋ) + a = tïrïŋa— > tïrŋa— >

tïrna- > tirnä—.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Tirnoq yoki oʻtkir uchli narsalar bilan tilmoq, yulmoq, timdala-moq. ◆ Mushukcha bolaning qoʻlini tirnab oldi. shsh ◆ Soch yulib, yerni tirnab qildilar faryod. Gʻayratiy . ◆ Zuhra begim yolgʻiz oʻgʻlining to-butda boshsiz yotgan tanasini koʻrganda, oʻzining kallasiga mushtlarini urib dod sol-di, yuzini qoʻli bilan tirnab, qonatib yubor-di. P. Kodirov, „Yulduzli tunlar“ .

2 koʻchma Xuddi tirnash kabi harakat va uning taʼsiriga nisbatan qoʻllanadi. ◆ Sovuq shamol badanni tikanli tili bshan tirnar, nimdosh kiiimdan oʻtib sanchar va qatira-tar edi. N. Maqsudiy, „Laylatulqadr“ . ◆ Ammo Yigitalining bugungi ishi uning ichini tirnab oʻtdi. I. Rahim, „Zangori kema ka-pitani“ . ◆ ..yuragimni tirnab turgan fikrlar-ni tushunib, samimiy maslahatingiz, shirin soʻzlaringiz bilan madad bersangiz edi. Sh. Rashidov, „Boʻrondan kuchli“ .

Ichini mushuk (yoki it) tirnamoq q. ich. ◆ Shu vaqtgacha shoirning hayoti uchun qoʻrqib, ichini it tirnayotgan vazir yengil nafas olib.. bosh egib qoʻydi. M. Osim, „Ajdodlari-miz qissasi“ .

Antonimlari

ТИРНАМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.