tiz

Oʻzbekcha (uz)

tiz I

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

tiz

Etimologiyasi

TIZ 'oyoqning boldir bilan son bogʻlanadigan joyi'. G i z bukib, taʼzim etib, izzat qilolmay dogʻman (Muqimiy). Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu ot ' ketma-ket bogʻla-' maʼnosini anglatgan tiz— feʼlidan maʼno taraqqiyoti yoʻli bilan oʻsib chiqqan (ПДП, 431; Devon, II, 16, III, 135; DS, 564); tiz + tiz.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

ayn. tizza ◆ I, 2. Olma xola yuzini tirnab, tiziga urdi. Gʻ. Gʻulom, „Soyalar“ . ◆ Koʻm-koʻk gʻoʻza tegardi tizga Va oʻpardi yigit barini. Yu. Shomansur . ◆ Nuri uyida yolgʻiz qolarkan, yuragi qattiqurdi.. tizlarida kuch qolmagan kabi tuyuldi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Quloq solib eshit endi, bobojon, Bir farzandni olmay oʻtdim tizima. "Erali va Sherali" . ◆ Avazxonning chilton bergan roʻmo-lin, Bul ayyor xolasi urlab oladi, Boshqa roʻ-mol tizga yozib soladi. "Gulshanbogʻ" . ◆ Avaz-xonni qoʻndirib oʻng tiziga, Bu nozlikdi endi kulishin koʻring. "Gulixiromon" .

Tiz choʻkmoq 1) tizzalarini bukib, oyoq-lari ustiga oʻtirmoq; choʻk tushmoq; choʻkka-lamoq. ◆ Yormat kirib, eshikni yopdi. Qizining oldiga tiz choʻkib, yuziga tikildi, peshona-sidan asta siladi.. Oybek, „Tanlangan asarlar; 2) gavdani shunday tutgan holda ilti-jo-iltimos bilan yolvormoq“ . ◆ Lekin undagi shuhratparastlik, tama oldida podshohlar-ga tiz choʻkishdan ham, oʻzgalar manfaatini bosib-yanchib oʻtishdan ham qaytmasligini koʻpchilik bilardi. Mirmuhsin, Meʼmor; 3) koʻchma kishi izmiga yurmoq, irodasiga boʻy-sunmoq. ◆ Ana shu Surxon jilovi ham jaso-ratli xalqimiz izmida, u qanchalik pishqir-masin, oʻkirmasin, bari bir, inson oldida tiz choʻkadi. "Uzbekistan qoʻriqlari" .

tiz II

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

tiz

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

taql. s. Suyukdik kuch bilan oti-lib chiqayotganda eshitiladigan tovushga taqlidni bildiradi. ◆ Shlang teshigidan tiz etib suv otildi.

Antonimlari

ТИЗ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

tiz I
колено; колени (см. также tizza); ◆ Olma xola yuzini tirnab, tiziga urdi (Ѓ. Ѓулом, «Соялар») Тётушка Алма царапала себе лицо, била руками по коленям; ◆ tiz choʻkmoq 1) становиться на колени, опускаться на колени; 2) преклонять колени, преклоняться (перед кем-чем-л.); ◆ Endi unga qiz emasman, Balki sira tiz choʻkmasman («Нигор ва Замон») Больше я ему не дочь, никогда не буду ему кланяться; 3) перен. идти на поклон (к кому-л.), просить, умолять; 4) сдаваться, покоряться; ◆ gidroquruvchilar irodasiga asov daryolar ham tiz choʻkadi воле гидростроителей покоряются бурные реки.

tiz II
звуко- и образоподражание текущей струе и её журчанию;◆ tiz etib qon otildi струей брызнула кровь.