toʻlgʻoq
Oʻzbekcha (uz)
[tahrirlash]
Oʻzbekcha (uz)Morfologik va sintaktik xususiyatlari
[tahrirlash]toʻl-gʻoq
Aytilishi
[tahrirlash]Etimologiyasi
[tahrirlash]TOʻLGʻOQ 'tugʻish oldidan tutadigan kuchli ogʻriq' Sulton buzchining xotini Oyshabibini t oʻ l gʻ o h tutib yotganda koʻcha eshigini birov hohdi (Nazir Sa-farov). Qadimgi turkiy talda 'qorinda paydo boʻlib guye burab—burab tur-' maʼnosini anglatgan tolgʻa-sreʼlidan -q qoʻshimchasi bilan yasalgan tolgʻaq oti mavjud boʻlib, 'qorinda paydo boʻladigan ogʻriq' maʼno-sini anglatgan (ДС, 573). oʻzbek ™lida bu f tarkib”-dagi a unlisi q undoshi taʼsiri bilan â unlisiga al-mashgan: tolgʻa- + q = tolgʻaq > tolgʻâq. Bu soʻzning ho-zirgi uzbek tilidagi maʼnosi qadimgi turkiy taldagi maʼno asosida yuzaga kelgan: 'qorindagi ogʻriq' -+ tugʻish oldidagi ogʻriq1.
Asli tolgʻa— feʼlini tolqin ota bilan qiyoslash-dan kurinib turibdiki, bu soʻz tarkibidagi -gʻa qismi
' takror' maʼnosini ifodalovchi qoʻshimchaga teng; lekin tol— feʼlining maʼnosiga izoh topilmadi (Bu soʻz asli ' aylantir—', ' bura—' maʼnosini anglatgan feʼl boʻlsa kerak).
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.
Maʼnoviy xususiyatlari
[tahrirlash]Maʼnosi
[tahrirlash]1 Tugʻish oldida qattiq ogʻriq, dard bilan boʻladigan (tutadigan) holat; dard. ◆ U ni toʻlgʻoq tuta boshladi. n ◆ Sulton boʻzchining xotini Oysha bibini toʻlgʻoq tutib yotganda, koʻcha eshigini birov qoqdi. N. Safarov . Sulton boʻzchining nevaralari.
2 koʻchma Ogʻir mashaqqat, qiyinchilik; be-zovtalik. Umaralining koʻziga Zunnunov qan-daydir bezovta va sertashvish koʻrindi. Rost-dan ham yarasi yangilanganga oʻxshaydi. Uzini qoʻygani joy topolmayapti. Toʻlgʻogʻi bejiz emas. I. Rahim, Ixlos. Malohat esa, rassom-ning ilhom toʻlgʻogʻidan bexabar: togʻ yonbagʻ-ridagi tabiat jannatiga — koʻm-koʻk qir-larga sehrlanib tikilardi. I. Rahim, Ti-nimsiz shahar.
Sinonimlari
[tahrirlash]Antonimlari
[tahrirlash]ТЎЛҒОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.