toʻqmoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

toʻq-moq

Etimologiyasi

TOʻQMOQ ' dastasi va uriladigan yoʻgʻon qismi ham yogʻochdan qilingan urish asbobi'. Tirishganning t oʻ q-m o gʻ i toshga chega qoqar (Maqol). Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu ot asli 'ur-' maʼnosini anglatgan toqï— feʼlidan (Devon, III, 284; DS, 576) -maq qoʻshimchasi bilan yasalgan (Devon, III, 192: toqïmaq); keyinchalik ikkinchi boʻgʻindagi tor unli ta-laffuz qilinmay qoʻygan; oʻzbek tilida a unlisi â un — lisiga almashgan: toqï— + maq = toqïmaq > toqmaq > toqmâq.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Dastasi va uriladigan qis-mi koʻpincha yogʻochdan qilinadigan, bosqon-ga oʻxshash asbob. ◆ Olchin toʻqmoq. Tunukasoz-lar toʻqmogʻi. Duradgorlar toʻqmogʻi. n ◆ Ola-xoʻja maxsum boshiga qoʻqqisdan toʻqmoq bilan urilganday, gangibqoldi. P. Tursun, „Oʻqi-tuvchi“ . ◆ Obidjon shu qadar xayolga ketadi-ki, hatto mahallasidagi degrezlik, tunukasozlik doʻkonlaridan chiqayotgan toʻqmoqlar ovozini ham eshitmaydi. F. Joʻrayev, „Obid Jalilov“ .

2 maxe. Turli mexanizm va qurilmalar-ning uriladigan, zarb beradigan qismi.

[◆ Ioʻldosh\ Bugun kuni bilan trassaga parma muuiiapu, burgʻi toʻqmo^shrini tashib, hozir-gina qaytib keldi. A. Muxtor, „Chinor“ .

3 koʻchma Zarb, kaltak. ◆ Yomon oʻrtoq — oshga oʻrtoq, boshga toʻqmoq. Maqol . Yaxshining soʻzi — qaymoq, Yomonning soʻzi — ◆ toʻqmoq. Maqol . m ◆ Toʻgʻri soʻzning toʻqmogʻi bor deganday, bu dashnom onaga qattiq taʼsir qshgdi. H. Nazir, „Mayoq sari“ . ◆ Urush qursin, qashinishga tirnogʻim ham qolmadi, hammasini Mekalay yedi! Jabrning toʻqmogʻiga toqat yoʻq. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

4 q.x. Gʻalla yanchadigan bosqonsimon ib-tidoiy asbob.

Antonimlari

ТЎҚМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

toʻqmoq
1 деревянный молот, деревянный молоток, колотушка;◆ egri qoziqqa egri toʻqmoq погов. (букв. кривому колу кривой молоток) как аукнется, так и откликнется;
2 дубинка с набалдашником; ◆ temir boshli toʻqmoq дубинка с железным набалдашником;
3 с.-х. цеп;
4 перен. удар, пощёчина; yaxshining soʻzi - qaymoq, yomonning soʻzi - toʻqmoq посл. (букв. слова хорошего человека - сливки, плохого - удар) добрый говорит - слова подбирает, дурной как собака лает.