toʻzgʻoq

Oʻzbekcha (uz)

toʻzgʻoq I

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

toʻz-gʻoq

Etimologiyasi

TOʻZGʻOQ I 'baʼzi oʻsimliklarning toʻzgʻuvchan po — pugi'. Qizchalar qoqi oʻtining toʻzgogʻini uzib olib, puflab oʻynab yurishibdi. Bu soʻz qadimgi turkiy tildagi 'osmonga koʻtaril—¹ maʼnosini anglatgan toz— feʼlining (ДС, 579; Devon, II, 353) eski oʻzbek tilida 'takror' maʼnosini ifodalovchi -gʻa qoʻshimchasi bilan hosil qilingan shaklidan ot yasovchi —q qoʻshimchasi bilan yasalgan; keyinchalik q undoshi oldidagi a unlisi â unlisiga almashgan: (toz- + gʻa = tozgʻa-) + q = tozgʻaq > tozgʻâq.

TOʻZGʻOQ II ' toʻzgʻigan'. Zarralar t oʻ z g o q qolda boʻlsa, quruq tuproq deyiladi (M.Bahodirov). Bu soʻz Qadimgi turkiy tildagi 'osmonga koʻtaril-' maʼnosini anglatgan toz- feʼlining (ДС, 579; Devon, II, 353) eski oʻzbek tilida ' takror¹ maʼnosini ifodalovchi —gʻa Qoʻshimchasi bilan hosil qilingan shaklidan sifat yasovchi —q qoʻshimchasi bilan yasalgan; keyinchalik q un — doshi oldidagi a unlisi â unlisiga almashgan: (toz— + gʻa = tozgʻa-) + q = tozgʻaq > tozgʻâq.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

Toʻzgʻigan, toʻziq, toʻzgʻin. ◆ Zar-ralar toʻzgʻoq holda boʻlsa, quruq tuproq deyiladi. M. Bahodirov, „Tuproqshunoslik-dan amaliy mashgʻulotlar“ . ◆ Uning toʻzgʻoq soch-lari, oppoq badani.. ochilib-sochilib turadi. U. Ismoilov, „Saylanma“ .

toʻzgʻoq II

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

toʻz-gʻoq

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

Lux, qamish va sh.k. oʻsim-liklarning toʻzgʻuvchan parsimon popugi, hosili. Krqioʻt toʻzgʻogʻi. ish Haysi biruzun-quloq orqali bu gap qamish toʻzgʻogʻiday ta-ralib ketdi. H. Nazir, Oʻtlar tutashganda.

Antonimlari

ТЎЗҒОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

toʻzgʻoq
1 растрёпанный; ◆ toʻzgʻoq soch растрёпанные волосы;
2 бот. летучка, пушинка; momaqaymoq (или qoqi oʻt) toʻzgʻogʻi пушинка (летучка) одуванчика; qamish toʻzgʻogʻi пушинка камыша.