toliqmoq
Oʻzbekcha (uz)
[tahrirlash]
Oʻzbekcha (uz)Morfologik va sintaktik xususiyatlari
[tahrirlash]to-liq-moq
Aytilishi
[tahrirlash]Etimologiyasi
[tahrirlash]TOLIQ- 'oʻta darajada charcha-'. Mehmon yoʻl yurib kelgan. Tolihhan (Shuhrat). Bu soʻz eski oʻzbek tilida 'charcha-', 'xori—' maʼnosini anglatuvchi tal- feʼlidan kuchaytirish maʼnosini ifodalovchi -(ï)q qoʻshimchasi bilan hosil qilingan (ЭСТЯ, III, 134; КРС, 697); keyinchalik a unlisi â unlisiga almashgan, ï unlisining qattiqlik belgisi yoʻqolgan: tal— + iq = talïq— > tâliq-.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.
Maʼnoviy xususiyatlari
[tahrirlash]Maʼnosi
[tahrirlash]1 Kuch-madori qurimoq, tinkasi qurimoq, holdan toymoq; mador-sizlanmoq. ◆ Bel i toliqmoq. Qoʻli toliqmoq. Koʻzi toliqmoq. yaya Allaqayerda koʻrganim chip-pa-chin esimda turipti-yu, rostini aytsam, ajratolmayapman, toliqibman shekilli. S. Karomatov, „Oltin qum“ . ◆ Uning toliqqani, ruhan qiynala-qiynala tunlari yaxshi uxlay olmagani rang-roʻyidan koʻrinib turardi. Shuhrat, „Shinelli yillar“ . ◆ Kun isidi, amir-zodam. Yoz ramazoni tinkani quritur. Erta-gacha toliqib qolmasinlar. P. Qodirov, „Yulduzli tunlar“ .
2 Hayot-ehtiyoj narsalaridan kamchiligi boʻlmoq, siqilmoq, shu jihatdan qiyin, nochor ahvolda boʻlmoq. ◆ Oziq-ovqatdan to-liqmoq. sht Tanbalning yoshiga yetguncha koʻp gʻalabalarni koʻrursiz. Holbuki, bu urushlar-dan el-ulus behad toliqdi. P. Qodirov, „Yulduzli tunlar“ . ◆ Bola-chaqasi toliqsa ham, yemay-ichmay orttirganini olib kelib, shayx-lar oyogʻigʻa toʻkadi. K. Yashin, „Hamza“ .
Sinonimlari
[tahrirlash]Antonimlari
[tahrirlash]ТОЛИҚМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.
Tarjimalari
[tahrirlash]Ruscha ru
toliqmoq
1 уставать, утомляться; изнемогать; умориться; ◆ kuta berib toliqmoq истомиться в ожидании; kechgacha bosim ishladik, juda toliqdim до вечера мы упорно работали, и я сильно утомился;
2 иметь сильное желание (в связи с отсутствием чего-л. в течение долгого времени); сильно нуждаться, испытывать острую нужду (в чем-л.); ekinlar suvga (или suvdan) toliqib qolibdi посевы заждались воды; ◆ puldan toliqmoq испытывать затруднение в деньгах.