tong

Afrikaanscha (af)

Ot

tong

Gagavuzcha (gag)

Ot

tong

Niderlandcha (nl)

Ot

tong (koʻplik tongen, kichkina tongje, kichkina koʻplik tongjes)

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

tong

Etimologiyasi

_ TOŊ ' kun chiqish payti', ' sahar'. Xoʻrozlar ham uygonib, Berdilar t o n g d a n xabar (Gʻayratiy). Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu ot asli tan tarzida talaffuz qilingan (ПДП, 426; De-von, III, 367; DS, 532); oʻzbek tilida a unlisi â unlisiga almashgan: taŋ > tâŋ.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

I 1 Kun chiqish payti, subhidam, sahar, azon. ◆ Bahor tongi. Tong payti. Tong shabadasi. Tong qorongʻisi. ◆ Xoʻrozlar ham uygʻonib, Berdilar tongdan xabar. Kimlarga ogʻir botar, Kimni shirin allalar. Gʻayratiy ◆ Tongga yaqin toʻplar, mashinalar, tanklar qalangan, jangchilar qaynagan katta manzilning qoʻyniga kirdi. Oybek, „Quyosh qoraymas“ ◆ Erta tongda Nurullaboyda Aravaga qoʻshildi otlar. E. Rahim

Yolgʻon tong aynan subhi kozib qarang subh. ◆ Tong boʻzarib yorishdi. Yolgʻon tongda adashib yoʻlga chiqqan bulutlar taraldi. Shuhrat, „Shinelli yillar“ . ◆ Tongni tong ottirib, kunni kun bottirib — ertalabdan kechgacha va kechasi bilan tinmay. ◆ Tunni tongga ulamoq yoki ◆ tong ottirmoq — kechasi bilan uxlamay, biror ish, xayol va shu kabilar bilan mashgʻul boʻlmoq. ◆ [Nizomjon] Kechalari yulduz toʻla osmonga tikilib, tunni tongga ulab, qushlar naʼmasidan, suvlar shildirashidan koʻngilga allaqanday yupanch izlardi. S. Ahmad, „Ufq“ . ◆ Toʻxta xola chinakchilikdan chiqqan paxtasini kechalari yigirar, charx oldida tong ottirardi. I. Rahim, „Chin muhabbat“ . Erta tong yoki tong sahar Juda erta, kun yorishar-yorishmas.

2 koʻchma Biror narsaning boshlanish payti, ilk davri. ◆ Baxt tongi. v ◆ Kunlar kelar — qop-qora ufq Ol shafaqdan boʻlar lolarang, Najot tongin ochadi quyosh. Gʻayratiy .

Tong otdi Quyosh chiqish payti yaqin-lashib, kun yorishdi. ◆ Tong otdi. Tepaliklarning qor bosgan oppoq choʻqqisi, oʻrmondagi daraxtlarning uchi qizardi. A. Qahhor, „Oltin yulduz“ .

tong II

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

tong

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

tong (qotib) qolmoq ayn. dong qotib qolmoq q. dong II. ◆ Ibodilla ertalab doʻkonni ochib, hujraga kirdi-yu, akasini koʻ-rib, tong qoldi. H. Gʻulom, „Mashʼal“ . ◆ Voqea ustiga kelgan Shirin bu holni koʻrib, tong qotib qolgan. S. Ayniy, „Qullar“ .

Antonimlari

ТОНГ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Ot

tong (koʻplik tonglar)

Ruscha _ru

tong I
1 рассвет; заря (утренняя); ◆ tongda на заре; ◆ tong otmoqda заря занимается; рассветает; ◆ tong otguncha до рассвета, до зари; ◆ tong otganda на рассвете; ◆ tong qorongʻusida до рассвета, перед рассветом, в предрассветном мгле; ◆ tong qorongʻusida uydan chiqib ketdim я вышел из дому ни свет ни заря; ◆ tong ottirmoq не спать до рассвета;◆ bu kecha oppoq tong ottirib chiqdim в эту ночь я не спал; ◆ tong yorishdi рассвело; ◆ tongni tong ottirib, kunni kun bottirib разг. (букв. заставляя зарю заниматься, а солнце садиться) с кочи до рассвета и с утра до вечера, от зари до зари;
2 перен. заря; ◆ ozodlik tongi заря свободы; ◆ yangi hayot tongida на заре новой жизни; ◆ baxt tongi заря счастья; ◆ 

• otni tong oshirmoq ставить лошадь выстояться на всю ночь, не дав ей корма.
  

tong II:
◆ tong qolmoq поражаться, быть пораженным; оторопеть, остолбенеть (от изумления); ◆ tong qoldirmoq поражать, ошеломлять (чем-л.); ◆ tong qotdi или ◆  tong qotib qoldi он окаменел; он обалдел.