totmoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

tot-moq

Etimologiyasi

TOT- ' mazasini bilish uchun ozgina yeb-ichib koʻr—'. Musallas suzgandan keyin handoh hilib chi— daydi, t o t i b ham koʻrasan-da (Abdulla Qahhor). Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu feʼl asli ta:t- tarzida talaffuz qilingan (ЭСТЯ, III, 162); oʻsha davrlardayoq a: unlisining choʻziqlik belgisi yoʻqolgan (ПДП, 427; DS, 541); bu unli oʻzbek tilida â unlisiga almashgan: ta:t- tat- > tât- Bu feʼlning ho — zirgi oʻzbek tilidagi ’oʻzlik’ maʼnosini ifodalovchi qoʻshimchani olgan tâtin- shakli OʻTILga yanglishib tatotmoq tin— shaklida kiritilgan.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.
1 Bir oz yeb, ichib, mazasini koʻrmoq. Nabigul Qodirga:

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

◆ Musallas suzgan-dan keyin, qandoq qilib sabring chidaydi, totibham koʻrasan-da. A. Qahhor, „Qanotsiz chittak“ .

2 Umuman, yemoq, ichmoq. Mehnat qilib topganing — ◆ qandu asal totganing. Maqol . yash [ ◆ Gulnor\ Ertalabki choydan buyon uyda ikki marta ovqat tayyorlangan boʻlsa ham, hech nima totmagan edi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

Tuz totmaslik Hech narsa yemaslik, ich-maslik. ◆ Hotam nonushtadan beri hali tuz totgani yoʻq. M. Hazratqulov, „Jurʼat“ . ◆ Uf.. itdek charchadim. Kechadan beri tuz totga-nim yoʻq. N. Safarov, „Hayot maktabi“ . ◆ Kun-duzlari katta uyga kirib olib, koʻkragini zaxga berib yotar, kechgacha tuz totmay oʻy surar, lekin oʻyining tagiga yetolmas edi. K. Yashin, „Hamza“ .

3 koʻchma Boshdan kechirib, lazzatini, taʼmini koʻrmoq, sinamoq. ◆ Achchiq bilan chuchukni totgan bilur, Uzoq bilan yaqinni yurgan bilur. Maqol . n ◆ Bu yerdagilarning koʻpi Sobir Umarov qilichining tigʻini totib koʻrgan. H. Gʻulom, „Mashʼal“ . ◆ Qullik azobini totgan-u, ammo U shamol boʻlganin unutolmagan. X. Davron, „Qaqnus“ .

Antonimlari

ТОТМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

totmoq
1 отведывать, пробовать на вкус; ovqatni totib koʻrmoq попробовать пищу на вкус;
2 есть; betob kechadan beri hech nima totgani yoʻq со вчерашнего дня больной ничего в рот не брал; ertalabdan buyon tuz totganim yoʻq я с утра ничего не ел и не пил; ajalning sharbatini tottan (букв. отведавший смертного напитка) умерший;
3 перен. испытывать, вкушать, пробовать, отведывать; achchiq bilan chuchukni totgan bilur посл. что такое печаль и радость знает только тот, кто испытал.