tovon

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

to-von

Etimologiyasi

TOVON ' oyoq kiftining orqa ost qismi¹. Rohi— laning tovoniga tikan sanchilgandek boʻldi (A.Muqiddin, H.Tojiboyev). Qadimgi turkiy tilda qam shunday maʼnoni anglatgan bu ot asli ' bos—', ' ez—' maʼnosini anglatgan ta:pa— feʼlidan —n qoʻshimchasi bilan yasalgan (ЭСТЯ, I, 111); keyinroq a: unlisining choʻziqlik belgisi yoʻqolib, ikki unli oraligʻidagi p undoshi b undoshiga (Devon, I, 380), oʻzbek tilida b un-doshi oʻz navbatida v undoshiga, a unlilari â unlilariga almashgan: ta:pa— + n = ta:pan > tapan > taban > tavan > tâvân.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

I 1 Oyoq kaftining orqa qismi. Yumshoq tuproqqa qadam qoʻyganingda, to-voning huzur qiladi. v ◆ Kalishda terlab, tovonlari qorayib ketgan oyoqlarini suvga tiqib shaloplatdi, joni rohatlandi. "Yosh-lik" .

2 Oyoq kiyimining shu joyga toʻgʻri kela-digan qismi. ◆ Tovoni teshik mahsi. Tovoni qora paypoq. yash Avazning ham tovoni te-shilayozdi, kovushining butuni qolmadi. S. Siyoyev, „Yorugʻlik“ .

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

to-von

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

II \f. tovon jarima, penya, haq

toʻlash] 1 Keltirilgan zararni qoplash uchun toʻlanadigan yoki olinadigan xaq. ◆ Tovon ol-moq. Tovon toʻlamoq. m ◆ Kelgan baloyu qazo oʻshanga ursin. Tovon toʻlab, nafsoniyatimni-yam yergaurmang. S. Karomatov, „Soʻnggi barxan“ .

2 J.k. dagi soʻz bilan qoʻllanib, biror narsa, ish-harakatning shu kelishiqsagi soʻz bildirgan shaxs zimmasida ekanligini bildiradi. ◆ Roʻzgʻorning ikir-chiqir ishlari qizi Zuhraga tovon. A. Muhiddin, „Aybsiz aybdor“ .

Tirik (yoki quruq) tovon Butun ehtiyoj, turish-turmushi kimsaning zimmasida bul-gai shaxs. ◆ Men kolxozingga tirik tovon boʻ-lishni istamayman. O. Yoqubov, „Diyonat“ . ◆ Qiy-nab qoʻyaman, deb oʻylamagan edim. Men sizga tirik tovon boʻldim. B. Rahmonov, „Oltin odamlar“ . ◆ Nima ish kelarkan uning qoʻlidan. Quruq tovon-ku! S. Zunnunova, „Gulxan“ . Tovon toʻlash huq. Fuqaroning hayoti, sogʻligʻi yoki mol-mulkiga yetkazilgan moddiy ziyon-ni yoxud uning oʻziga yetkazilgan maʼnaviy zararning oʻrnini qoplash. Tovoniga qol-moq Yuz bergan zarar yoki hodisa uchun tovon toʻlovchi, javobgar boʻlib qolmoq. ◆ Velosipedga ehtiyot boʻl, buzib qoʻysang, tovoniga kola-san. shsh ..bas qilaylik, biror kor-hol boʻlib, tagʻin tovoniga ham qolib oʻtirmaylik. S. Karomatov, „Soʻnggi barxan“ . ◆ Ishqshshb, yangam-ning yuragi yaxshmi? Yana tovonlariga qolib oʻtirmaylik. Shuhrat, „Jannat qidirganlar“ .

Antonimlari

ТОВОН. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

tovon

Tillar

• Turkcha: topuk

Ruscha _ru

tovon I
пята; пятка; ◆ tovon ogʻriyapti пятка болит; ◆ tovonidagi joni xalqumiga keldi (букв. у него душа, находящаяся в пятках, ушла в горло) он ужасно разозлился.

tovon II
возмещение убытков, компенсация; репарация, контрибуция; ◆ tovon toʻlamoq (или bermoq) возмещать убытки; компенсировать; ◆ tovoniga qolmoq отвечать за причинённый ущерб, убыток; ◆ 

• tirik tovon обуза; ◆ birovga tirik tovon boʻlmoq быть обузой для кого-либо.