uvada

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

u-va-da

Etimologiyasi

UVADA 'yirtilib, titilib ketgan’. Egnida -u v a d a toʻn. Bu soʻz qadimgi turkiy tildagi ’mayda-la-’, ’parchala-’ maʼnosini anglatgan uv- feʼlining (ДС, 619) kuchaytirish maʼnosini ifodalovchi -a qoʻshim-chasi qoʻshilgan shaklidan -t orttirma qoʻshimchasi bilan hosil qilingan shakliga -a qoʻshimchasini qoʻshib yasal — gan; oʻzbek tilida ikki unli oraligʻidagi t undoshi d undoshiga, a unlilari ä unlilariga almashgan: [(uv- + a = uva-) + t = uvat-] + a = uvata > uvada > uvädä.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

Kiyim, toʻshak va shu kabilarning toʻz-gan, uzilgan parchasi. ◆ Men sovuqdan saqla-nish uchun uvadasi oqib yotgan koʻrpa-toʻshak-larga oʻralib olar edim. H. Tursunqulov, „Hayo-tim qissasi“ . ◆ Nihoyat, toʻnidan uvada olib otibdi.. Shunaqa, Toʻlagan aka, dushman otgan toshdan jigar otgan uvada qattiq tegadi. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ .

2 Eskirib, sitilib, yirtilib dabdala boʻlgan kiyim-kechak; latta-putta, eski-tus-ki. ◆ Chuvrindilarga oʻralgan Laʼli uvadaga oʻral -gan goʻdagini quchoqlab.. poʻstak ustida oʻti-rardi. H. Gʻulom, „Mashʼal“ . ◆ Zangdan qorayib ketgan temir karavot ustida koʻrpanamo eski uvadalarga burkanib Dorobbek yotardi. D. Nuriy, „Osmon ustuni“ . ◆ Bolor ham xoda bozori. Paxta, uvada bozori.. "Ravshan" .

3 sft. Yirtilgan, toʻzgan, uvada holga kelgan. ◆ Uvada kamzulda billur tugmaday Bu-lutlar ortidan boqadi yulduz. A. Oripov .

4 koʻchma Uvadaga oʻxshash narsa haqida. ◆ Oppoq uvada bulutlarni shamol haydaydi. S. Zunnunova, „Goʻdak hidi“ . ◆ Bir yonda sudralgan qish uvadasi: Irkit qor uyumi, toʻnggan nam tuproq. R. Bobojon . ◆ ..etda-betdauvada qor-lar sochilib yotardi. Mirmuhsin, „Qulamas qoya“ .

Uvadasi chiqqan 1) eskirib, yirtilib toʻzgan, dabdala boʻlgan. ◆ Uvadasi chiqqan toʻn. yaya Boyagi tikroq bola uvadasi chiqqan das-turxonni yozib, qotgan-qutgan burda nonlar-ni rasamadi bilan sochib yubordi. S. Karomatov, „Oltin qum“ . ◆ ..ayol uvadasi chiqqan koʻrpa-cha solib, eshitilar-eshitilmas ovozda dedi.. J. Abdullaxonov, „Xonadon; 2) yaroqsiz holga kelgan, "dabdala" boʻlgan“ . ◆ Komiljonning tak-lifi — uvadasi chiqqan eski gap. I. Rahim, „Ixlos“ . ◆ ..kompozitorlar-ku qayta ishlayve-rib, xalq qoʻshiqlarining uvadasini chiqardi, endi qayta ishlashni oshpazga kim qoʻyibdi.. I. Rahim, „Hilola“ .

Antonimlari

УВАДА. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

uvada
1 тряпьё, лохмотья, ветошь; // равный, изодранный; ◆ uvada chopon изодранный халат; ◆ uvadasi chiqqan namat изодранная, затасканная кошма;
2 грязная, старая вата;
3 перен. голь, голытьба; ◆ Bu yerda... har xil uvada qashshoq liqliq (Ойбек, «Ќутлуѓ ќон») Здесь... полно всякой голытьбы.