Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

ya-ra-moq

Aytilishi

Etimologiyasi

YARA- 'yaroqli boʻl-’. Dadamni oʻzingiz bilasiz, ogʻir ishga yaramaydilar (Abdulla Qahhor). Bu feʼlni tub deb ham, yasama deb ham qarash mavjud. Yasama deb qarovchilar fikricha bu feʼl qadimgi turkiy tilda mavjud boʻlgan deb taxmin qilinuvchi ya- asosiga ’biroz’ maʼnosini ifodalovchi -ra qoʻshimchasini qoʻshib hosil qilingan (ЭСТЯ, IV, 138): ya- + ra = yara- (yaq-feʼli ham shu asosdan hosil qilingan deyiladi); oʻzbek tilida a unlilari ä unlilariga almashgan: yara- > yärä-
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Isteʼmol uchun, ishlatish, foydalanish va sh.k. uchun mumkin, yaroqli boʻlmoq. ◆ Bu suv ichishga yaraydimi? Durilish-ga yaraydigan yogʻoch. Bu etiklar kiyishga yara-maydi.

2 Biron ishni bajarishga loyiqboʻlmoq, ishlatishga xizmat qila olmoq. ◆ Bu asboblar-ning koʻpi ishga yaramaydi. m ◆ Murgʻob otlari qumga yaramaydi.. Mirmuhsin, „Meʼmor“ .

3 Biror ishga yaroqli boʻlmoq, qoʻlidan kelmoq, bajara olmoq. ◆ Samovarchilikka yara-yaptimi, axir? A. Qahhor, „Asror bobo“ . ◆ Qora yigit stolda yotgan bir dasta pul, tilla soatni olib, xotiniga otdi: -Biz bunaqa soat olib berishga yaramaymizmi? S. Ahmad, „Saylanma“ .

4 Biror talab, ehtiyoj uchun kerak boʻlmoq; asqatmoq, ish bermoq. ◆ Koʻchada yotgan eski taqa, zanglagan mix, shunga oʻxshash balo-battarga koʻzi tushsa, darrov olar edi. Korimga yaraydi bir kun, der ekan. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Koʻp boʻlmasa, ozroq boʻ-lar: roʻzgʻorga, ueeapajiapea yarab tursa boʻldi-da. S. Nurov, „Narvoy“ . ◆ Yaxshiham Nazirjon bor ekan, shu bechora kunimga yarab turibdi. S. Ahmad, „Hukm“ .

Sinonimlari

Antonimlari

ЯРАМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

yaramoq
годиться; быть годным, пригодным; bunday qilish yaramaydi так поступать не годится; hech narsaga yaramaydigan asbob ни к чему не годный инструмент; boʻynidan bogʻlagan it ovga yaramas посл. привязанная собака не годится для охоты (т. е. заставлять кого-л. делать что-л. против его желания - бесполезно).