yelkan
Oʻzbekcha (uz)
[tahrirlash]
Oʻzbekcha (uz)Morfologik va sintaktik xususiyatlari
[tahrirlash]yel-kan
Aytilishi
[tahrirlash]Etimologiyasi
[tahrirlash]YELKAN ’kemada shamol kelib urilishi uchun xizmat qiladigan katta chodir’. Qadimda kemalar eshkak va ye l k a n yordamida harakatga keltirilar edi. Bu ot ’shamol’ maʼnosini anglatuvchi yel otidan -kä qoʻ-shimchasi bilan yasalgan feʼlga -n qoʻshimchasini qoʻshib yasalgan: (yel + kä- = yelkä-) + n = yelkän. Bu soʻz tar — kibini yel otidan -(i)k qoʻshimchasi bilan yasalgan feʼlga -(ä)n qoʻshimchasini qoʻshib yasalgan deb talqin etish ham mavjud (Gulyamov A.G. Problemï istoricheskogo slovoobrazovaniya uzb. yazïka. Avtoref. diss. dokt. fi — lol. nauk. Tashkent: 1955, 29). Bunda qoʻshimcha qoʻshilga-nidan keyin ikkinchi boʻgʻindagi tor unli talaffuz qilinmay qoʻygan boʻladi: (yel + ik = yelik-) + än = yelikän > yelkän.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.
Maʼnoviy xususiyatlari
[tahrirlash]Maʼnosi
[tahrirlash]1 Kema machtasiga oʻrnatilgan, shamol kuchi bilan kemani yurgizadigan katta keng chodir. ◆ Yelkanni koʻtarmoq. n ◆ Baʼzilari yelkan yamaydi, Keksa oshp'az charx-laydi pichoq. E. Rahim, „Yangi qadam“ .
2 Shunday chodir yordamida harakat qi-ladigan, yelkanli kema. ◆ Ochiq dengiz ustidan yengil shamol yelmoqda, Huv.. oqarib uzoqdan, yolgʻiz yelkan kelmoqda. 3. Diyor .
3 koʻchma Yelkanga oʻxshash, unga nisbatli narsa. ◆ Ikki kapalak keng yelkan yoyib koʻ-tarildi-yu, sal oʻtmay koʻzdan gʻoyib boʻldi. J. Abdullaxonov, „Oriyat“ .
Sinonimlari
[tahrirlash]Antonimlari
[tahrirlash]ЕЛКАН. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.