yirik

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

yi-rik

Etimologiyasi

YIRIK ’hajmi, oʻlchami nisbatan katta’. [Hizning] non ilinjida chahnagan y i r i k koʻzlari maʼyus yumildi (Mirzakalon Ismoiliy). Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu koʻp maʼnoli sifat i:ri tarzida talaffuz qilingan (ЭСТЯ, I, 371), keyin-chalik i: unlisining choʻziqlik belgisi yoʻqolgan (КРС, 303: iri I). Ayrim turkiy tillarda boʻlganidek, oʻzbek tilida ham bu soʻz yirik shaklida mavjud boʻlib, soʻz boshlanishiga y undoshi orttirilgan va oxiriga -k qoʻshimchasi qoʻshilgan (ЭСТЯ, I, 371). Ushbu soʻzni achï- -+ achchïq, ïsï -" ïssïq, kichi- -+ kichik kabi soʻzlar bilan qiyoslashdan koʻrinadiki, k qoʻshimchasi iri si — fatining qadimgi turkiy tilda mavjud boʻlgan feʼl eshiga qoʻshilgan, keyinchalik soʻz boshlanishiga y un — doshi orttirilgan: iri- + k = irik > yirik.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Hajmi, oʻlchamlari, qiyma-ti jihatidan nisbatan katta; zid. mayda. ◆ Yirik marvarid. Yirik guruch. Yirik tom-chi. Yirik olma. Yirik pul. m ◆ Ahmad tan-bal qahr bilan oʻrnidan turdi va yirik tish-larini irjaytirib qoʻshib qoʻydi. P. Qodi-rov, „Yulduzli tunlar“ . ◆ Daraxtlar pakana, mevasimoʻl va yirik. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Oqshom tushib, tashqari qorongʻilashib qolgan, gupillatib yirik-yirik qor yogʻar edi. G azetadan

2 Katta kuch-qudrat va imkoniyatlarga ega boʻlgan, koʻlami keng; katta. ◆ Yirik korxona. Yirik xoʻjalik. n ◆ "Zomin" gʻallachilik xoʻjaligi hududida yirik suv ombori qurish-ga kirishildi. "Oʻzbekiston qoʻriqlari" . ◆ Bu-gungi Tashkent — yirik sanoat, fan va ma-daniyat markazlaridan biri. "Saodat" .

3 Eʼtibori, ahamiyat darajasi yuqori, ortiq boʻlgan; katta. ◆ Yirik anjuman. shsh Mamlakatimiz hayotidagi biron-bir yirik voqea yoʻqki, unda xalqlar doʻstligi, biro-darligi namoyon boʻlmagan boʻlsin. R. Fayziy, „Taʼzim“ . ◆ Bobolarimizning tabiiy fanlarni taraqqiy ettirish borasidagi muvaffa-qiyatlarining siri esa fanda yirik kash-fiyotlar yaratishdek mushkul va mashaqqat-li ish boʻlib qoldi biz uchun. S. Karomatov, „Oltin qum“ .

4 Oʻz ishi, faoliyati yoki taʼsiri bilan koʻzga koʻringan, shuhrat-obroʻ qozongan; atoqti; nufuzli. ◆ Yirik mutaxassis. Yirik odam. Yirik adib. n ◆ Sobirni bunga dadasi — yirik matematik Sultonov undagan edi. O. Moʻminov, „Xiyobondagi uch uchrashuv“ . ◆ Xadicha Sulaymonova ajoyib inson, yirik jamoat arbobi, yaxshi ona edi. "Saodat" .

Ish(lar) yirik Ish yurishgan, har ji-hatdan muvafaqqiyatga erishilayotgan holat-ni bildiradi. ◆ -Hozir uning \ Omonning] ishi yirik. Abdulla qoraqoshga shogird tushgan, uyiga suv tashib, ot boqib yuribdi, — dedi Turobbiy Shum bolaga. Gʻ. Gʻulom, „Shum bola“ . ◆ ..anov xurjunda goʻsht, moy bor, guruch bor. Kechqurun palovni doʻndirasiz. Ertaga qoʻy soʻyamiz. Ishlar yirik. Oybek, „O“ . v. shabadalar. Yirik pul s. t. Katta summadagi pul.

Antonimlari

ЙИРИК. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

yirik
1 крупный, большой; ◆ yirik koʻzli большеглазый; ◆ yirik pitra (или sochma) крупная дробь; ◆ yirik olma крупные яблоки; ◆ yirik sanoat крупная промышленность;
2 перен. крупный; значительный; видный; ◆ yirik olim крупный учёный;
3 многочисленный; ◆ yirik qoʻshin многочисленное войско; ◆ 

• ishi yirik дела у него идут хорошо.