yozgʻirmoq
Oʻzbekcha (uz)
[tahrirlash]
Oʻzbekcha (uz)Morfologik va sintaktik xususiyatlari
[tahrirlash]yoz-gʻir-moq
Aytilishi
[tahrirlash]Etimologiyasi
[tahrirlash]YOZGʻIR- I ’biroz gina qilib, shikoyat qilib ga — pir—’. Axir, opam eshitsa, yozgʻirmaydimi? Uning hurmati yoʻhmi? (Hakim Nazir). Bu soʻz eski oʻz — bek tilida yaz- I feʼlining ’gina qil-’ maʼnosidan ’biroz’ maʼnosini ifodalovchi -gʻïr qoʻshimchasi bilan hosil qilingan; keyinchalik a unlisi â unlisiga al— mashgan, ï unlisining qattiqlik belgisi yoʻqolgan: yaz-+ gʻïr = yazgʻïr- > yâzgʻir-.
YOZGʻIR- II ’maʼlum darajada gunoh ish qil-’. Men nima yozgʻirdimki, meni jazoga tortish kerak? Bu soʻz eski oʻzbek tilida ’gunoh ish qil-’ maʼnosini anglatuvchi yaz— feʼlidan ’biroz’ maʼno — sini ifodalovchi -gʻïr qoʻshimchasi bilan hosil
qilingan; keyinchalik a unlisi â unlisiga almashgan, ï unlisining qattiqlik belgisi yoʻqolgan: yaz- + gʻïr = yazgʻïr- > yâzgʻir-. OʻTILda bu soʻz xato ravishda yâzgʻir- I soʻzining ikkinchi maʼnosi deb berilgan.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.
Maʼnoviy xususiyatlari
[tahrirlash]Maʼnosi
[tahrirlash]1 Xafa boʻlib gapirmoq, gina qilmoq; ayblamoq, ayb qilmoq. ◆ Muh-sinani beksrga yozgʻirgan ekan. M.M .Doʻst, Lo-lazor. ◆ Axir, opam eshitsa, yozgʻirmaydimi? Uning hurmati yoʻqmi? H. Nazir, „Oʻtlar tu-tashganda“ . ◆ Hatto, qadrdon doʻstim nega men-dek oʻylay olmaydi, deya u ni yozgʻirish ham in-sofdan emas. T. Qaipbergenov, „Qoraqalpoq-noma“ .
2 esk. Gunoh qilmoq. ◆ Men nima yozgʻirdim sizga?
Sinonimlari
[tahrirlash]Antonimlari
[tahrirlash]ЁЗҒИРМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.