yuqori

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

yu-qo-ri

Etimologiyasi

YUQORI ’tepa tomonda joylashgan’, ’ustki’. Qori .. bitta—bitta hadam bosib, yu h o r i g a chihib ketdi (Abdulla Qahhor). Bu soʻz qadimgi turkiy tildagi balandda joylashgan’ maʼnosini anglatuvchi yuq si — fatiga (Devon, III, 10) joʻnalish kelishigining qadimgi -qâru qoʻshimchasini qoʻshib hosil qilingan; keyinchalik yonma-yon kelgan q undoshlaridan biri talaffuz qilin-may qoʻygan, q undoshi ketidagi a unlisi â unlisiga, soʻz oxiridagi u unlisi i unlisiga almashgan: yuq + qaru = yuqqaru > yuqaru > yuqâri.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.
1 Biror narsaning eng ustki qismida joylashgan; tepadagi, balanddagi, ustki. ◆ Binoning yuqori qavati. Bulutning eng yuqori qatlamlari. n [Mulladoʻst:

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

◆ Pastki jagʻi yuqori jagʻi bilan ertadan kechgacha mushtlashgani-mushtlashgan. Hamza, Maysaraning ishi. ◆ [Diz\ Belini qizil kamer bilan shunday siqib bogʻlabdiki, ikki boʻlak odamga oʻxshaydi. Agar jindek egilsa, yuqorisi tushib ketadigandek. S. Ahmad, Moʻtti. ◆ Zavrak bilan Zulfiqor yuqorida gʻisht terishardi. Mirmuhsin, Meʼmor.

2 Binoning yoki biror inshootning ustki qavati; boloxona. Qori oʻrnidan tur-di, boshqa hech narsa demay, boshini quyi solganicha, bitta-bitta qadam bosib, yuqo-riga chiqib ketdi. A. Qahhor, Qoʻshchinor chiroqlari.

3 Biror yerga nisbatan baland oʻrnashgan joylar; baland tomon; balandlik. ◆ Ahmad-jon.. hech narsaga qaramay, polizma-poliz yuqoriga qarab ketdi. A. Qahhor, Oltin yul-duz. - ◆ Suvni uch-toʻrt chaqirim yuqoridan ikki yogʻiga chim bosib, koʻtarib kelish lozim boʻladi, — dedi [Amin buva]. M. Ismoiliy, Fargʻona t. o. ◆ Katta yer yuqorida, shu yerdan bir soat moʻlroq yurasiz, u yerda nuqul paxta unadi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

4 Yer, shaxe yoki narsa ustidagi boʻshliq; tepa. ◆ Kuyuq tutun yuqoriga oʻrlayapti. n ◆ Qaytishi hamon yuqoridan uchib oʻtgan bir-ikki moshak qushning "chev-chev" degan tovu-shini eshitib, koʻkka qaradi. A. Qodiriy, Oʻt-gan kunlar. ◆ Shar daqiqa sayin kattala-shar, yuqoriga koʻtarilar edi. Gazetadan. ◆ Ola-tasir boshlandi, yuqoridan doʻldek yogʻila-yotgan oʻqdan dushman oʻziga keldi. Gazetadan.

5 Xonaning eshikka nisbatan qarama-qarshi tomoni; odatda hurmatli kishilar oʻtiradigan tomoni; toʻr. Sidiqjon poygak-ka bir oz siljib, uni [◆ Zunnunxoʻjani] toʻr-ga taklif qildi: -Dani., yuqoriga. A. Qahhor, Qoʻshchinor chiroqlari. Mehmonni yuqo-riga oʻtqazib, darhol oʻgʻliga dasturxon yozish-ni buyurdi. Mirmuhsin, Meʼmor.

7-Oʻzbek tilining izohli lugʻati

6 Miqdor, sifat va sh.k. jihatdan meʼyordan, mavjud holatdan ortiq, ortiq darajali. ◆ Yuqori baho. Yuqori bosim (tib., fiz.) Yuqori madaniyat. Yuqori malaka. Yuqo-ri sifatli mollar. Yuqori nav paxta. Yuqo-ri harorat. Yuqori hosil. yat Dish boʻlishiga qaramay, havoning tafti yuqori, osmon mu-saffo. Gazetadan. ◆ Maktab islohoti oʻqituv-chilik kasbining obroʻ-eʼtiborini yuqori koʻ-tardi. Gazetadan.

7 Nisbatan ustun. [ ◆ Otabek] Uning husn-dagina emas, aqlda va boshqada Zaynabdan necha baravar yuqorida ekanini oʻyladi. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ . Yirik zamindor-lar, sarmoyadorlar uchun oʻz manfaati, ◆ oʻz foydasidan yuqori narsa yoʻq. Oybek, Nur qidirib. ◆ Bizning jamiyatimizda inson nurdek pokiza, nondek aziz, u har qanday boylikdan yuqori turadi. Gazetadan.

8 s. t. Vazifa, mavqe va sh.k. jihatdan yuqori, yetakchi boʻlgan (tashkilot, organ va b.). ◆ Yuqoridan olingan buyruqqa binoan ish koʻrmoq. Yuqoridan berilgan topshiriq. Yuqoridan kelgan vakillar. n ◆ -Dani., ha, undan keyin oʻrtoqlar, — deb yana izoh berdi Alimqul, — qoʻl qoʻyish masalasida menga yuqoridan ham, pastdan ham bir oz gap tegib qolayotibdi. P. Tursun, Oʻqituvchi. Sizga kichik ofitser unvonini berish haqida yuqo-riga yozma xabar berganmiz.. Nazarmat, Joʻr-lar baland sayraydi.

9 Oʻquvchilari oʻqish muddatini biti-rishga yaqinlashib qolgan, oʻqish mudda-tining soʻnggi yillaridagi (sinf, kurs va sh.k. haqida). ◆ Yuqori kurs talabalari. vsh Faqat yuqori sinf shogirdlaridan bir nechasi adil, yuksak palma daraxtlari ostida nimalardir toʻgʻrisida jimgina, le-kin jiddiy suhbatlashmoqda edilar. Oybek, Nur qidirib.

10 (oʻ.-p. k. shaklida — yuqorsda). Voqealar bayonining old (yuqori) qismida. ◆ Yuqorida biz yosh Xushroʻy bilan oʻquvchini bir dara-ja tanishtirgan edik. A. Qodiriy, Oʻtgan kunlar.

Antonimlari

ЮҚОРИ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

yuqori
1 верх; // верхний; ◆ binoning yuqori qavati верхний этаж здания; ◆ yuqori jagʻ анат. верхняя челюсть; ◆ yuqori chegara мат. верхняя грань; ◆ yuqori yarus bulutlari геогр. облака верхнего яруса; ◆ pastdan yuqori koʻtarilmoq а) подниматься снизу вверх; б) перен. выдвигаться, быть выдвинутым;
2 высший; высокий; // высоко; ◆ yuqori hosil высокий урожай; ◆ yuqori hosilli paxta navi высокоурожайный сорт хлопчатника; ◆ yuqori malaka высокая квалификация; ◆ yuqori malakali mutaxassis высококвалифицированный специалист, специалист высокой квалификации; ◆ yuqori bosim физ. высокое давление; ◆ yuqori xona мат. высший разряд; ◆ yuqori had мат. высший член; ◆ yuqori hosila мат. высшая производная; ◆ yuqori sifatli высококачественный; ◆ yuqori tabaqa высший слой, высшая каста; ◆ yuqori idoralar вышестоящие органы; ◆ yuqori tashkilotlar вышестоящие организации; ◆ yuqori kenglik oʻlkalari геогр. страны высоких широт; ◆ yuqori koʻtarmoq поднимать (кого-что-л.), вздымать (что-л.), возносить (что-л.); ◆ ular boshlarini yuqori koʻtarib, samolyotlarga qarardilar подняв головы, они смотрели на самолёты;
3 старший; ◆ yuqori sinf oʻquvchilari учащиеся старших классов, старшеклассники;
4 почётное место в комнате, передний угол; ◆ uyning yuqorisida oʻtirgan odam человек, сидящий на почётном месте в комнате;
5 перен. разг. центр; власти; ◆ yuqoridan pastgacha сверху донизу;◆ yuqoridan olingan buyruqqa binoan по предписанию свыше; ◆ yuqorining topshirigʻi распоряжение сверху.