zahar

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

za-har

Etimologiyasi

ZAHAR ' Ogʻu' maʼnosini anglatadigan bu tojikcha ot asli zahr tovush tarkibiga ega boʻlib (ТжРС, 153), oʻzbek tilida talaffuz qulayligini taʼminlab hr tovushlari oraligʻiga a tovushi kiritilgan (OʻTIL, G, 302) Bu ot 'ogʻu singari juda achchiq' belgi maʼnosini anglatish uchun ham ishlatiladi. Zahar otidan oʻzbek tilqda zaharla- (zaharlan-) feli, zaharli sifati hosil qilingan.    ’
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (III-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

f. jj"j - ogʻu; qahr-gʻazab

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Ti-rik mavjudotni ogʻulab yemiruvchi yoki oʻldi-ruvchi modda, ogʻu. ◆ Ilonning zahari. yat Bu ayol — Razzoq soʻfi degan odamning qizi, oʻz eriga zahar bergan. Choʻlpon, „Kecha va kunduz“ . ◆ [Salimboyvachcha] Ichki choʻntagidan qogʻozga oʻralgan zaharni olib, titroq qoʻllari bilan oshga sepdi.. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Ho-laversa, ilon zahari farmatsevtikada qim-matbaho xomashyo ekani ham yaxshi maʼlum. "Fan va turmush" .

2 koʻchma Ogʻu singari achchiq, kishi hayoti-ni ogʻulaydigan, azobga aylantiradigan narsa, holat. ◆ [Elmurod} Sayfullaga "Hovlin-gizda yegan-ichganim zahar edi, endi maktab-da rangim chiqib qoldi", deb tana qilar-mish. P. Tursun, „Oʻqituvchi“ .

Zahar boʻlmoq Zaharga, oguga aylanmoq, tatimaslik. ◆ Ya na dardga koʻmildi Nisoxon boshi, Zahar boʻldi bir kosa sovigan oshi. Gʻayratiy . Zahar yutmoq Achchiq-alam yutmoq, azob chekmoq, iztirob chekib qiynalmoq. ◆ Kamtar boʻl, taltayma, kekkaymagin tik, Doʻst uchun zahar yut, shirin jonni tik! Yo Mirzo, „Oʻgʻil mehri“ . Zahar qilmoq Zaharga, ogʻuga aylantirmoq, tatitmaslik.

3 koʻchma Jahl, gʻazab. Hovlida oshqovoq poʻchoq sudrab oʻynab yurgan bolani.. koʻrib, [Sharofatning] zahri bir oz tarqaldi. A. Qahhor, Qoʻshchinor chiroqlari.

Zahri kelmoq Achchigʻi kelmoq, jahli chiqmoq. Bunyodning qahri keldi, Devning ham zahri keldi. H. Olimjon. Zahar (yoki zahari-ni) sochmoq Gʻazabini toʻkib solmoq, jaxd-gʻazab qilib alamdan chiqmoq. Qilgʻilikni Oʻktam qiladi-yu, zahrini menga sochasizmi? Oybek, O. v. shabadalar. ◆ Nega yongan yuragimga yana sen ham zahar sochasan! A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ . Zahrini yutmoq Achchigʻini ichiga yut-moq, gʻazabini bosmoq. Ogʻzing toʻla qon boʻlsa ham, raqibing oldida tupurma, deganlari esi-ga tushib, zahrini qult etib ichiga yutdi. Shuhrat, Jannat qidirganlar. Bek zahrini yutdi. H. Gʻulom, Mashʼal.

4 Qattiqzarb, achchiqogʻriq. Tikan zahri uchida, dushman zahri ichida. Maqol. n Ot chidamas achchiq qamchi zahriga. "Goʻroʻgʻli".

Sovuqning zahri Sovuqning jonni achi-tuvchi taʼsiri.

5 sft. koʻchma Juda ham achchiq. ◆ Zahar ov-qat. Zahar tutun.

Zahri qotil 1) oʻldiradigan zahar; 2) oʻlguday achchiq. Zahri qotil dori.

6 sft. koʻchma Kishiga nayzadek botadi-gan, dilga ozor beradigan. ◆ Zahar piching. Zahar til. shsh Rais ustaga gʻazab bilan ti-kildi-yu, zahar toʻla kinoya qildi. Sh. Rashidov, „Boʻrondan kuchli“ .

7 sft. koʻchma Jahldor, serjaxd, qahr-gʻazabli; tili achchiq va jizzaki. ◆ -Bay-bay-bay, oʻzi jinqarcha boʻlsayam, shunaqa zahar qizki, xuddi Zulayho opangizga oʻxshaydi. Oʻ. Hoshimov, „Qalbingga quloq sol“ . Uning [Umidning\ nazarida, Shukur Karimovich za-harroq odam koʻrindi. Mirmuhsin, Umid. ◆ Baxtga qarshi, tergovchi yosh boʻlsa ham, soch-lari toʻkilib, tepakal boʻlib qolgan, tir-noqlarigacha zahar bir odam ekan.. O. Yoqubov, „Izlayman“ .

Antonimlari

ЗАҲАР. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Ot

zahar (koʻplik zaharlar)

• Inglizcha: poison, venom
• Turkcha: zehir

Ruscha _ru

zahar
[[[zahri]]]
1 яд, отрава; // ядовитый; ◆ zahar tutun ядовитый дым; ◆ zahar bermoq отравлять (кого-л.) ядом; ◆ doʻsting uchun zahar yut погов. ради друга и яд выпей;
2 перен. яд; жёлчь; // ядовитый; жёлчный; ◆ zaharday или ◆  zahardek (букв. как яд, как отрава) очень горький; ◆ ovqat zaharday boʻlibdi пища получилась очень горькой; ◆ zahar odam жёлчный, зловредный человек; злюка; ◆ uning aftidan zahar tomadi (букв. с его лица капает яд) он злой, он зол, он злюка; tikanning zahri боль от занозы; betga aytganning zahri yoʻq посл. (букв. что сказано в лицо - не таит в себе яда) не в обиду будь сказано; birovga zahrini sochmoq гневно обрушиться на кого-либо; tutun zahri чад; zahri qotil 1) яд, смертоносная отрава; 2) перен. очень горький; shoʻrva zahri qotil boʻlibdi суп получился ужасно горьким (напр. от перца).