Vikilugʻat:Leksikografik tamoyil
 |
Ushbu sahifa Vikilugʻat qoida va qoʻllanmalarining bir qismidir. Bu yerda keltirilgan qoidalarga har bir foydalanuvchi rioya qilishi shart. Tahrir qilishdan oldin kiritilayotgan oʻzgarishlar konsensusga muvofiqligiga ishonch hosil qiling. Qoidalarni sahifa munozarasida muhokama qilish mumkin. |
Umumiy maʼlumot
[tahrirlash]Hech bir lugʻat uning leksikografik tamoyilini oldindan taʼriflamasdan yaratilishi mumkin emasdir. Ushbu tamoyil loyihaning maqsadi va mohiyati, maqolalalarni yozish va lugʻatdan foydalanish qoidalarini aniqlab beradi. Ushbu lugʻatning tamoyili oʻz lug'atiga ega barcha tillarning barcha leksik birliklarini, hamda ushbu tillardagi barcha maʼnoli soʻz yasovchi birlik va barqaror soʻz birliklarini bir xil va yaxlit tarzda (barcha tomonlarini qamrab olgan holda) tasniflashni nazarda tutadi. Shunga mos ravishda, ushbu tamoyilning asosiy meʼyori boʻlib quyidagilar hisoblanadi: hartomonlamalik va qamrov toʻliqligi, bir xillik va tizimlilik, uzviylik va umumiy lingvistik tamoyillarga muvofiqlilik, leksikografik va adabiy manbalarga tayanganlik (maʼlumotning tekshiruvchanligi).
Hartomonlamalik va qamrov toʻliqligi
[tahrirlash]Vikilugʻatning tasnif mavzuiga barcha yozuvli til va ularning shevalarida qayd etilgan barcha leksik birliklar kiradi. Vikilugʻat soʻzligi ushbu tillarning leksema, morfema va boshqa soʻz yasovchi birliklari, hamda ularning barqaror soʻz birliklaridan shakllantirilib, ushbu tillarda odatiy tarzda qoʻllanilib kelgan grafik asoslardan (yozuv tizimlaridan) foydalaniladi.
Bir xillik va tizimlilik
[tahrirlash]Bir xillik meʼyori barcha maqolalar tuzilishi va ularni rasmiylashtirishda, hamda til birliklarini tavsiflash uslublarida bir xil qoidalarga rioya qilish lozimligini anglatadi. Oʻz navbatida, ushbu qoidalar lugʻatdan leksikografik maʼlumot manbai tarzida umumlashgan holda foydalanish imkonini beradi. Qolayversa, bir xillik lugʻatdan barcha turdagi lingvistik loyihalar uchun mashina (kompyuter) tomonidan tanib olinadigan maʼlumotlar ombori sifatida qoʻllanishni osonlashtiradi. Bir xillikni taʼminlashni osonlashtirish uchun Vikilugʻatda keng koʻlamli andozalar tizimi ishlab chiqilgan.
Uzviylik va umumiy lingvistik tamoyillarga muvofiqlilik
[tahrirlash]Vikilugʻat bir necha odatiy lugʻatlarning, jumladan izohli, imlo, talaffuz, grammatik, tarjima, frazeologik va etimologik lugʻat, hamda tezaurus, vazifalarini birlashtiradi.
Vikilugʻatdagi til birliklarning tavsif tuzilishi tilshunoslik nuqtai nazaridan til umuman qay tarzda tavsiflanishiga asoslanadi. Tilshunoslar tilda quyidagi tizimiy boʻlim (darajalarni) ajratadi:
- fonetik (talaffuz; koʻproq maʼlumot uchun qarang: Vikilugʻat:Leksikografik tamoyil/Fonetika)
- imloviy (toʻgʻri yozilish)
- morfologik (soʻz tuzilishi; koʻproq maʼlumot uchun qarang: Vikilugʻat:Leksikografik tamoyil/Morfologiya)
- sintaktik (nutq, matnda soʻzlar orasida bogʻliqlik)
- semantik (mazmun, maʼno)
- etimologik (soʻz va birikmalarning kelib chiqishi)
Ushbu barcha darajalar har bir maqolada iloji boricha toʻliq aksini topishi lozim.
Maʼlumotning tekshiruvchanligi
[tahrirlash]Vikilugʻatni yaratishda asosiy manba sifatida real matnlarning dastlabki lugʻatlari qoʻllaniladi. Bu yoki u soʻzning bu yoki u tilda mavjudligi ushbu manbalarning kamida bittasida tasdiqlanishi lozim (yaʼni soʻz bir yoki bir necha nufuzli lugʻatlarda mavjud boʻlishi yoki maʼlum darajada matn korpuslarida uchrab turishi lozim). Maʼlum bir til birligining tavsiflanayotgan maʼlum bir xususiyati boʻyicha ziddiylik mavjud holida (uni isbotlash nuqtai nazaridan) ustuvorlik korpusli manbalarga beriladi.