boʻxcha

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

boʻx-cha

Etimologiyasi

BOʻXCHA ’kiyim-kechak oʻralgan tugun’. Navoiy b oʻ x ch a n i yechib, lohayd va kamtarona tabassum bilan amirlik kiyimini kiydi (Oybek). Bu soʻz qadimgi turkiy tildagi ’yoʻlga chiqishda kiyim-kechak joylanadigan roʻzgʻor buyumi (jomadon)’ maʼnosini anglatgan bogʻ otidan (Devon, III, 140) kichraytirish maʼnosini ifodalovchi -cha qoʻshimchasi bilan hosil qilingan; ch undoshi taʼsiri bilan uning oldidagi gʻ undoshi x undoshiga, oʻzbek tilida soʻz oxiridagi a un — lisi ä unlisiga almashgan: bogʻ + cha = bogʻcha > boxchä. Mahmud Koshgʻariy shunday maʼnoni anglatuvchi boxtay soʻzini keltirgan (Devon, III, 258); bu soʻz bogʻ otidan kichraytirish maʼnosini ifodalovchi -tay qoʻshimchasi bilan hosil qilingan (Indeksning 454- betida nima — gadir bu soʻz bogʻ- feʼlidan yasalgan deb izohlangan); qizigʻi shundaki, oʻsha davrdayoq gʻ undoshi x undoshiga almashgan ekan.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

Kiyim-kechak, latta-putta va sh. k. oʻrab tugilgan qiyiqcha, roʻmol; tugun, tuguncha.◆  Bir boʻxcha sarpo. vsh◆  Navoiy boʻxchani yeshib, loqayd va kamtarona tabassum bshtn amirlik kiyimini kiydi. Oybek, Navoiy.◆  U oldimga ikki boʻxcha kelin sarposini tashla-di. "Mushtum".◆  Abduvahhob Shoshiy murdadek choʻzilib yotgan chol yonidagi oʻz boʻxchasini tit-kilab, undan bir kitob oldi. Mirmuhsin, Qahramonnoma.

Boʻxchasi tushmagan yoki boʻxchasini tashla-magan 1) endi tuxumdan chiqqan, jish (qush bolalari haqida); 2) koʻchma hali goʻdak, tajribasiz.◆  Siz hali boʻxchasini tashlamagan chumchuq bolasiz. A. Qahhor, Sarob. Boʻxcha qorin Boʻxchaga oʻxshab qappaygan qorin va shunday qorinli odam.◆  Mulla Mamasolih boʻxcha qornini yeilab kinoyaomuz dedi: -E domla.' Eshonning qorni beshdir, biri hamisha boʻshdir. N. Maqsudiy, Laylatulqadr.

Antonimlari

БЎХЧА. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

boʻxcha

Ruscha _ru

boʻxcha
узелок, узел, свёрток; ◆ boʻxcha boʻy разг. разные узлы и свёртки; ◆ boʻxchasini tashlamagan chumchuq bola прям. и перен. желторотый воробей.