chakka

Oʻzbekcha (uz)

chakka I

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

chak-ka

Etimologiyasi

CHAKKA I ' bosh suyagining yonoq bilan peshana ora-ligʻidagi ikki yon qismi'. Qudrat, tomogidan ovhat oʻtmay, ikki hoʻli chakkasida, xayol surib ketdi (Hakim Nazir). Bu soʻz asli 'poyon', 'chegara' maʼnosini anglatuvchi chek otidan (OʻTIL, II, 362: chek I 1) —ä qoʻshimchasi bilan yasalgan sifat boʻlib (yuqoridagi lugʻatning oʻsha betida), keyinchalik sifatlanmishsiz ishlatilib, otga koʻchgan; qoʻshimcha qoʻshilganidan keyin k undoshi qatlangan, ye unlisi ä unlisiga almashgan: chek + ä > chekkä > chäkkä. Bu soʻz shevalarda chekkä tarzida qam talaffuz qilinadi (yuqoridagi lugʻatning 363— beti). Asli bu soʻzning tarixiy shakliga yaqin chekkä koʻrini — shini adabiy tilga, chäkkä koʻrinishini esa shevalarga mansub deyish toʻgʻriroq boʻlar edi. Shunda chäkkä II soʻzi bilan shakldoshlik ham adabiy tilda yoʻqolar edi.

CHAKKA II ’ shipdan tomayotgan suv'. Yuhori ha-vatda suv toshgan ekan, xonamiz shipidan hali ham ch a k k a tomib turibdi. Bu ot chäk—chäk tovushga taqlid soʻzidan —ä qoʻshimchasi bi\an yasalgan; qoʻshimcha qoʻshilganidan keyin k undoshi qatlangan: chäk + ä = chäkä > chäkkä. OʻTILda chäk taqlid soʻzi, chäkkä II soʻzi asossiz ravishda forscha deb belgilangan (II, 350).
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

Bosh suyagining yonokdar bilan peshona oraligʻidagi yon qismi. ◆ Chakka suyagi. Chakka tomirlari. m ◆ Valiyevaning bir uzi stolga tirsagini tayab, ikki kafti bilan chakkasini qisib oʻtiribdi. Oʻ. Hoshimov, „Qalbingga quloq sol“ .

Chakkaga tegmoq Jonga, meʼdaga tegmoq, zeriktirib yubormoq; jondan toʻydirmoq. ◆ Janjal chakkamga tegdi. yash Qor, yomgʻir ay-niqsa Shokir otaning chakkasiga tekkan edi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

chakka 11

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

chak-ka

Etimologiyasi

0. "iL^. — tomchi; tomish; oqim

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Tomning biror joyidan sizib oʻtib, shipdan uyning ichiga tomayotgan yomgʻir yoki erigan qor tomchisi. ◆ Kuz kelib, yogʻingarchshshk boshlandi. Tomning qamishi eskirgan boʻlsa kerak, chakka oʻtib qoldi. H. Gʻulom, „Mashʼal“ .

2 (faqat boʻlishsiz shaklda) Mutlaqo, hech; bir tomchi ham, bir qatra ham. ◆ Bir chakka ham yogʻ qolmabdi. Uyda ichishga chakka suv yoʻq.

chakka III

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

chak-ka

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

\f. iSL*. — tomchi; tomish] Suz-maga oshkoʻklar aralashtirib tayyorlanadi-gan par\yez taom. ◆ [Qurbon:] Checha, choy, ovqat kerak emas. Agar chakka boʻlsa, quduq suvidan cha,yub qilib bersangiz. S. Nurov, „Narvon“ .

Antonimlari

ЧАККА. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

chakka I
анат. висок; // височный; ◆ ~ soqol бакенбарды; ◆ ~ suyagi височная кость; ◆ telpakni ~ga bostirib kiymoq надеть шапку набекрень; ◆ ~ga qistirmoq заложить (что-л.) под тюбетейку у виска; ◆ 

• ~ga tegmoq надоедать, приедаться; ◆ shu ish ~mga tegdi мне это дело надоело.
  

chakka II
1 течь;◆ tomdan ~ oʻtyapti крыша протекает;
2 капля (в отрицательных оборотах); ◆ bir ~ ham yogʻ qolmabdi не осталось ни капли масла, масла совсем не осталось; ◆ bir ~ suv yoʻq нет ни капли воды.

chakka III
обл. = suzma.

chakka IV
разг. = chekka.