Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

chay-na-moq

Aytilishi

Etimologiyasi

CHAYNA— 'ogʻizdagi ovqatni tishlar bilan bir necha marta maydala—¹. Otlar pishhirib turib xushboʻy hoʻl bedani ishtaha bilan chaynamohda e d i -l a r (Oybek). КРСning 834—, 835— betlaridagi chayï—, chayka— soʻzlari bilan qiyoslashdan koʻrinib turibdiki, chayna- soʻzi asli chay- feʼlining 'oʻzlik' maʼnosini ifodalovchi —(ï)n qoʻshimchasi bilan hosil qilingan shaklidan ' takror' maʼnosini ifodalovchi -a qoʻshimcha-si bilan hosil qilingan; qoʻshimcha qoʻshilganidan keyin ikkinchi boʻgʻindagi tor unli talaffuz qilinmay qoʻygan; Oʻzbek tilida a zshlilari ä unlilariga almashgan: (chay-+ ïn = chayïn—) + a = chayïna— > chayna— > chäynä—.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Ogʻizdagi taomni tish-lar orasida maydalamoq, yumshatmoq. ◆ Ahmad parvoyi palak, ogʻzini toʻldirib, non chaynar-di. F. Musajonov, „Himmat“ . ◆ Opiar pishqi-rib turib, xushboʻy hoʻl bedani ishtaha bilan chaynamoqda edilar. Oybek, „O“ . v. shabadalar.

2 Tirikchilik uchun ishlatmoq. ◆ [Yaxshiboyev:] Mayda chaynab yesang, bu pul senga koʻp yshka yetadi. M. M . Doʻst, Lolazor.

3 s. t. ayn. gʻajimoq 5. ◆ Mashina qoʻlini chaynab ketibdi.

4 koʻchma Birovni gʻiybat qilmoq, yomon-lab gapirmoq; koyimoq. ◆ Dadasi bilan oyi-si hamon uning opoq dadasini "chaynayotgan" edi. "Yoshlik" . ◆ [Yorqinoy] Bir kuni toʻyga borgan edi, xotin-xalaj nuqul uni "chaynab" oʻtirishdi. R. Rahmon, „Mehr koʻzda“ .

5 koʻchma salb. Bir gapni hadeb qayta-ravermoq; gapni choʻzmoq; hal boʻlgan ma-salani yana aylantirib muhokama qila-vermoq. ◆ [Boʻtaboy] Oʻzi ham aniq-ravshan bir soʻz aytolmay, gapni chaynay boshladi. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ .

Chaynamang shiming ayn. obakidandon. ◆ [Zumradning] Qulogʻidagi shisha isirgʻa xuddi bir parchagina chaynamang shimingdek yiltil-lab turar.. edi. A. Muxtor, „Boʻronlarda bor-dek halovat“ .

Sinonimlari

kavshanmoq

Antonimlari

ЧАЙНАМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

chaynamoq
1 жевать, разжёвывать; Enang besh-oʻn tanga pul soʻrab yubordi. Boʻlsa, chiqarib ber, boyoqishlar chaynab tursin (Ойбек, «Ќутлуѓ ќон») Твоя мать просила прислать ей немного денег. Если есть, дай, пусть бедняги не голодают (букв. пусть бедняги пожуют);
2 перен. перемывать косточки (кому-л.);
3 перен. обсуждать что-либо слишком долго, нудно; пережёвывать одно и то же; ◆ gap ~ нудно говорить об одном и том же, пережёвывать одно и то же, жевать жвачку;
4 разг. размозжить повредить; eshik qoʻlini chaynab ketibdi ему дверью сильно прищемило руку; * chaynamang-shiming род леденцов местного производства.