chigʻiriq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

chi-gʻi-riq

Etimologiyasi

CHIGʻIRIQ 'paxtani chigitdan ajratib olishda ishlatiladigan qoʻl asbobi'. Sandalning uchinchi to— monida bir toʻda chiqarilgan paxta orasidan ch i -g i r i q koʻrinadir (Abdulla Qodiriy). Bu soʻz eski oʻzbek tilida 'charxpalak' maʼnosini anglatuvchi chïgʻïr otidan (OʻTIL, II, 376) kichraytirish maʼnosini ifoda — lovchi -(ï)q qoʻshimchasi bilan qosil qilingan (КРС, 882: chïgïrïk); keyinchalik ï unlilarining qattiqlik bel— gqsi yoʻqolgan: chïgʻïr + ïq = chïgʻïrïq > chigʻiriq.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Paxtani chigitidan aj-ratish uchun ishlatiladigan qadimgi qoʻl asbobi. ◆ Chigʻiriqda paxta tozalamoq.

Chigirikdan oʻtkazmoq 1) chigʻiriq orqa-li oʻtkazib, paxtani tozalamoq; 2) koʻchma obdan tekshirmoq, hamma sinovlardan oʻt-kazib tekshirmoq. ◆ Ming bir chigʻiriqdan oʻt-gan Ravshan polvonning oʻzi ham hozir koʻp narsalarga fahmi yetmay qoldi. O. Yoqubov, „Larza; 3) oʻylab mulohaza qilmoq“ . [Asror] Trenerning gaplarini bir-bir aql chigʻirigʻi-dan oʻtkazdi. "Yoshlik".

2 Dorning eng tepasida dorbozlar oʻyin koʻrsatadigan, narvonga oʻxshash pogʻonali qurilma. Hakimjon aka, oʻgʻillari va jiyan-lari bilan musobaqa qilganday, dorda va chigʻirda oʻynab qoʻyadi. M. Qodirov, Keksa dorbozlar. ◆ Hammaning nigohi chigʻiriq us-tida chirpirak boʻlib aylanayotgan dorboz Barchinoyga qadalgan edi. N. Qilichev, „Chi-gʻiriq“ .

3 ayn. chigʻir. ◆ 1Al-Xorazmiy] Mexanikani richag yordamida ogʻirliklarni koʻtarish, gidravlik mashinalarni esa chigʻiriq, tegirmon bilan shugʻullanish deb oʻyladi. "Fan va turmush" .

Antonimlari

ЧИҒИРИҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

chigʻiriq
1 чигирик, кустарная деревянная ручная машина для очистки хлопка от семян; ◆ ~dan oʻtkazmoq 1) очищать хлопок от семян (пропуская через чигирик); 2) перен. подвергать тщательным проверкам;
2 тех. ворот;
3 тех. приспособление для прокатки, прокатный стан;
4 спец. небольшая лесенка на верхушке мачты у канатоходцев;
5 = chigʻir.