chopmoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

chop-moq

Etimologiyasi

CHOP— I ' irgʻishlab tez harakat qil-',' yugur-'. "Sen ch o p i b guzarga chih!" — dedi maxdum bolaga (Abdulla Qodiriy). Bu feʼl maʼno taraqqiyoti natija-sida qadimgi turkiy tildagi 'ur—' maʼnosini ang— latgan chap- I feʼlidan (ДС, 139) oʻsib chiqqan: 'ur-' ->

' irgʻishlab oyoqlarni yerga ur>—' —> ¹ irgʻishlab tez hara — katlan-'; keyinchalik a unlisi â unlisiga almashgan:

chap— I > châp— I.

CHOP- II ' tigʻli asbob bilan zarb berib kes-'. Qochma, ch o p i b tashlayman! (Mirzakalon Is-moiliy). Bu feʼl maʼno taraqqiyoti natijasida qadimgi turkiy tildagi ' ur—' maʼnosini anglatgan chap— I feʼlidan (ДС, 139) oʻsib chiqqan: 'ur-' -> 'tigʻli asbob bilan ur ¹ -> 'tigʻli asbob bilan zarb berib kes-\-keyinchalik a unlisi â unlisiga almashgan: chap- I > chap- II > châp— II.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

I 1 Biror yoʻnalishda oyoqlar bilan juda tez harakat qilmoq, yugurmoq. ◆ Koʻpincha Azizxon smenadan chiqardi-yu, adir yoqalab "Qirgʻizovul"ga chopardi. S. Ahmad, „Ufq“ . ◆ Kamma tezlik bilan qiyalab chopayotgan Fo-zil aka duch kelgan xarsangdan hatlayotib, qoqilib tushibdilar. M. Xidir, „Qirgʻoqlar“ .

2 Otga mingan holda uni yugurtirmoq. ◆ Buvisi buvasi bilan yonma-yon ot chopib, dushman bilan olishgan ekan. Oʻ. Umarbekov, „Boboyongʻoq“ .

3 Koʻpkari musobaqasida qatnashmoq, ishtirok qilmoq. ◆ Uloq chopmoq. m ◆ Koʻpkari-ni chopib yotir Oʻn ikki mingcha boybachcha. "Gulshanbogʻ" .

4 koʻchma Biror maqsadni amalga oshi-rish uchun tegishli joylarga bormoq, kara-kat qilmoq. ◆ -Uyoqqa chopdim, bu yoqqa chopdim, oxiri ishimni bitirdim, — dedi xola. Gazetadan .

5 Irgʻimoq, oshmoq (erkak hayvon haqida).

Baxti (yoki omadi) chopmoq Baxti, omadi

kelmoq. Oʻylab koʻrsam, ukam, baxting cho-pibdi. "Oysuluv". ◆ Ayollar bobida omadim chopmagan. M. M . Doʻst, Lolazor. Betga (yoki yuzga) chopmoq Raʼy-andisha qilmay, qattiq, shartta gapirmoq. ◆ Bechora Zebi.. Qanchadan-qancha zahru zaqqum yutdi-yu, hech kimning rahmi kelmadi. Yordam qilish oʻrniga, yuziga chopdilar, noloyiq xotin, qoʻshnimizning ten-gi emas, dedilar. Sh. Rashidov, „Qudratli kuch“ . Koʻngli chopmadi Biror xatti-harakatni amalga oshirishga yuragi betlamadi, yuragi dov bermadi.

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

chop-moq

Etimologiyasi

II 1 Tigʻli asboblar bilan zarb berib parchalamoq, yormoq, kesmoq. ◆ Sevargul xayoli chalgʻib, tashqariga quloq soldi: onasi goʻshtkundada goʻsht chopyapti. N. Qilichev, „Chigʻiriq“ . Tolibjonning qoʻsh-nilaridan

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

Biri xodalarning poʻstlogʻini shiladi. Biri poytesha bilan toʻsin popadi. S. Ahmad, Jimjitlik.

2 Tigli asboblar bilan zarb berib oʻldirmoq, kesmoq. ◆ Yurtdan ayrilganni yov chopar. Maqol . ◆ shsh Odam.shr gʻuj boʻlib, bir-biriga nayza sanchar, qilich bilan chopar edi. M. Osim, „Karvon yoʻllarida“ .

3 Oʻsimlik tagi va atrofini, umuman, yerni ketmon va sh.k. bilan ishlamoq, yum-shatmoq; chopiq qilmoq. ◆ Gʻoʻzalarni chopmoq. yash Ketmon chopdim, ter toʻkdim, Arpa, bugʻdoy — don ekdim. Q. Muhammadiy . ◆ Oyim molga qaraydi.. qulupnay pushtalarini chopadi, tert qoradi. Oʻ. Hoshimov, „Ikki eshik orasi“ .

Antonimlari

ЧОПМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Feʼl

chopmoq chopmoq

Ruscha _ru

chopmoq I
1 бегать, скакать; chopib chiqmoq 1) выбежать; 2) взбежать;
2 ехать, вскачь; chopib kelmoq 1) прибежать; 2) прискакать; chopib ketmoq 1) убежать; 2) ускакать; ◆ ot ~ скакать на лошади; ◆ uloq ~ или ◆  koʻpkari ~ участвовать в улаке (см. uloq II 2);
3 покрывать (о самцах животных); * koʻnglim chopmayapti меня не тянет; у меня душа не лежит; мне не нравится; baxti chopdi ему повезло, ему привалило счастье; betga (или yuzga) ◆ ~ говорить грубо, не считаясь с приличиями; грубить.

chopmoq II
1 рубить, зарубить, изрубить;
2 окучивать (растения); ◆ ketmon ~ 1) копать, рыть кетменём; 2) окучивать кетменём.