koʻkarmoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

koʻ-kar-moq

Etimologiyasi

KOʻKAR- I ¹ koʻk tusga kir-'. K oʻ k a r i b k ye t -g a n oyohni koʻrib, Polvonning rahmi keldi (Juma-niyoz Sharipov). Bu feʼl 'moviy', 'zangori' maʼnosini anglatuvchi kö:k sifatidan (ЭСТЯ, III, 67) qadimgi tur — kiy tilda —(ä)r qoʻshimchasi bilan yasalgan (ЭСТЯ, III, 68); keyinroq ö: unlisining choʻziqlik belgisi (Devon, II, 88), oʻzbek tilida esa yumshoqlik belgisi yoʻqolgan: kö:k + är = kö:kär- > kökär- > kokär-.

KOʻKAR- II ' unib—oʻs—', 'koʻkla-'. .. eski uylar— ning tomlari chetida maysalar k oʻ k a r d i (Oybek). Bu feʼl 'moviy', 'zangori' maʼnosini anglatuvchi kok sifatidan maʼno taraqqiyoti natijasida oʻsib chiqqan kok ('oʻt-oʻlan', 'maysa') otiga oʻzbek tilida -(ä)r qoʻ-shimchasini qoʻshib yasalgan: kok + är = kokär—.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Oʻt-oʻsimlik yoki barglar bilan qoplanib, koʻk, yashil tusga kirmoq. ◆ Bahor keldi, dalalar koʻkara boshladi. n

Giyoh unmagan choʻllar mehnatkashlar qoni ba-ravariga yam-yashil koʻkargan edi. A. Qodiriy, Mehrobdan chayon.

2 Unib-oʻsmoq, amal olmoq; koʻklamoq (oʻt-oʻsimliklar haqida). ◆ Ekin yaxshi koʻkar-di. shya Churuk boʻgʻotlari osilgan.. eski uy-larning tomlari chetida maysalar koʻkardi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Bogʻ brigadasi-dagi kishilar butun yoz boʻyi ularni parva-rish qildi, qaradi. Lekin olmalar koʻkarma-di. Gazetadan .

3 koʻchma Rivoj topmoq; oʻsib-unmoq, oʻsmoq. ◆ Daraxt bir joyda (yerda) koʻkaradi. Maqol . m ◆ Yer olgan koʻkaradi, yer sotgan quriydi. Mana bu gapning magʻzini chaq! Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Birovning koʻkar-ganini koʻra olmaydigan gʻalamisga oʻxshaydi. S. Nurov, „Narvoy“ .

4 Qattiq zarb, sovuq yoki boshqa biror sabab taʼsirida koʻk-qoramtir tusga kir'-moq (badan, yuz rangi haqida). ◆ Bolaning qoʻllari sovuqdan koʻkarib ketibdi. tt Koʻka-rib ketgan oyoqni koʻrib, Polvonning rahmi keldi. J. Sharipov, „Xorazm“ . ◆ Boʻtavoy jahl-dan koʻkarib soʻkinar, paranjisi yelkayeiga tushib ketgan Eshon aya ovozining boricha dod solib, uni qargʻardi. S. Ahmad, „Hukm“ .

5 Aynib, buzilib, koʻkka moyil tus olmoq. ◆ Goʻsht koʻkarib qolibdi. n ◆ Koʻkarib ketgan bu sassiq suvda bijillab yotgan har xil qurtlar tushgan yerida bir-ikki qil-panglab, darrovoʻlardi. M. Ismoiliy, „Far-gʻona t“ . o.

Antonimlari

КЎКАРМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Feʼl

koʻkarmoq

• Ozarbayjoncha: mavileşmek
• Inglizcha: bruising
• Tagalcha: nagiging
• Turkcha: mavileşmek, morarmak

Ruscha _ru

koʻkarmoq
1 зеленеть, принимать зелёную окраску; bronza koʻkaribdi бронза позеленела;
2 зеленеть, расти, произрастать (о растениях); всходить (о посевах); bahor keldi, daraxtlar koʻkardi пришла весна, и деревья зазеленели; koʻkarib chiqmoq всходить (о посевах); ekinlar koʻkarib chiqdi появились всходы; посевы зазеленели; bobomiz allaqachon koʻkarib chiqqan шутл. наш дед умер давно (т. е. могила нашего деда уже заросла травой);
3 синеть; sovuqdan lablaring koʻkarib ketibdi у тебя губы посинели от холода;
4 начать портиться, разлагаться (о мясе); goʻsht koʻkarib ketdi мясо позеленело, мясо испортилось;
5 покрываться синяками;
6 перен. процветать, благоденствовать; daraxt bir yerda (или joyda) koʻkaradi посл. дерево растет только на одном месте.