kunda
Oʻzbekcha (uz)
Oʻzbekcha (uz)kunda I
Morfologik va sintaktik xususiyatlari
kun-da
Aytilishi
Etimologiyasi
KUNDA Bu ot ПРСda [konde] shaklida (409), ТжРСda kunda shaklida (197) keltirilgan; oʻzbek tiliga tojik tilidagi shakli olingan. Asli 'yuqori qismi kesilgan' maʼnosini anglatadigan kund sifatidan (ТжРС, 196) -a qoʻshimchasi bilan (ТжРС, 543) yasalgan boʻlib, 'daraxtning tanasi qisqagina kesilgan yer usti qismi ildizi bilan birga' maʼnosini anglatadi (OʻTIL, I, 405).
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (III-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.
\f. — daraxtning ost qismi; toʻnka; taxta kishan
Maʼnoviy xususiyatlari
Maʼnosi
1 Kesilgan yoki singan daraxtning ildiz tomonida qolgan ostki qismi; toʻnka. ◆ Kunda kovlamoq. shsh Ismathoji qora movut chakmonining bir ba-rini qayirib, yaqindagina kesilgan bir te-rak kundasiga kelib oʻtirdi. Oydin, „Yamoq-chi koʻchdi“ . ◆ U avval katta kundalarning te-varagini ketmon bilan chopishga boshladi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .
2 Ustida biror narsani chopish, qir-qish va sh. k. uchun qilingan maxsus gʻoʻla. ◆ Ku-dungchining kundasi. Kundaga qoʻyib chopmoq. Bolta tushguncha, kunda dam oladi. Maqol . ■■ ◆ Qassoblik qilmoqchi boʻlgan odam avvalo bir qoʻlini kundaga qoʻyadi-yu, bolta bilan chopadi. Agar chopilmasa, qassoblik qiladi. P. Tursun, „Oʻqituvchi“ . ◆ Uning koʻzi ayvon us-tuniga suyab qoʻyilgan kunda va oshpichoqqa tushdi. S. Nurov, „Narvoy“ .
3 maxe. Moyjuvozning oʻgʻirsimon tayanch yogʻochi, ichi oʻyilgan yoʻgʻon gʻoʻla. ◆ Tangadek soya tushmaydigan daraxtsiz tashqari hovli.. oʻrtasida juvoz kundaga oʻxshash qoziq. Sh. Rizo, „Qor yogʻdi, izlar bosildi“ . ◆ [Zigʻir moyi].. bozorda sariq moydan ikki barobar qimmat-a!.. Kundadan chiqar-chiqmas, toʻylar-ga olib ketisharkan. S. Nurov, „Narvoy“ .
4 Tokning tupi, zangi. ◆ Chorvoqcha katta boʻlmasa ham, ikki tup olcha.. ikki kunda uzu mi, bir-ikki tup qizil gul bor ekan. A. Qahhor, „Oʻtmishdan ertaklar“ . ◆ Xomtok vaqtida kundadan oʻsib chiqqan novdalardan 2—3 ta eng yaxshisini qoldirib, boshqalari-ni tokqaychi bilan tagidan olib tashlash kerak. Gazetadan .
5 tar. Bandilarning oyogʻiga uriladigan (solinadigan) maxsus yogʻoch asbob, taxta kishan. ◆ Xatirchilik bandining "bizni ozod qiladilar" degan soʻziga haligacha ishonmay turgan bandilar ham, kishan va kundalari-ning ochila boshlaganini koʻrib quvonmoqda edilar. S. Ayniy, „Qullar“ . ◆ Borsa, enasi oyogʻida kunda, boʻynida gʻ)>l, oʻlib yotibdi. "Murodxon" .
Sinonimlari
Antonimlari
kunda II
Morfologik va sintaktik xususiyatlari
kun-da
Aytilishi
Etimologiyasi
Maʼnoviy xususiyatlari
Maʼnosi
rvsh. Har kuni. Kunda xabar olib turmoq. shsh Boring, Oʻrmonjon akamga rostini ayting.. shunday boʻlgan edi, bilmab-man deng. Kunda-kunda oʻlgandan, bir kunda oʻlgan yaxshiroq. A. Qahxor, Qoʻshchinor chiroqlari. Kunda tushganini kunda joʻnatib turibman. S. Ahmad, Yulduz.
Sinonimlari
Antonimlari
КУНДА. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.
Tarjimalari
OʻTIL
Ot
kunda (koʻplik kundalar)
Ruscha ru
kunda I
1 пень; ◆ ~ kovlamoq корчевать пни;
2 спец. колода; большая ступа, выдолбленная из пня (основная часть оборудования примитивной маслобойни); ◆ moy juvoz ~si или ◆ juvoz ~ ступа, колода маслобойни;
3 чурбан, плаха, колода; обрубок дерева; ◆ qassob ~si плаха (колода), на которой рубят мясо; ◆ bolta tushguncha ~ dam olar посл. пока топор опустится, чурбан отдыхает (т. е. надо умело использовать каждую свободную минуту между какими-л. действиями, делами и т. д.); ◆ bolta boʻlsang - urasan, ~ boʻlsang - chidaysan посл. если ты топор - руби, еслиты плаха - терпи;
4 ист. колодки, надевавшиеся на ноги арестантам.
kunda II
ежедневно, повседневно, каждодневно; ◆ u ~ kinoga boradi он ежедневно ходит в кино; ◆ ~-~ ежедневно, каждый день; ◆ ~-~ oʻlgandan bir ~ oʻlgan yaxshiroq посл. лучше умереть один раз (букв. в один день), чем умирать каждый день; ◆ koʻza ~-~ sinmaydi, kuni kelganda sinadi посл. кувшин не каждый день ломается, но когда-нибудь разобьется; ◆ oy tunda kerak, aql ~ kerak посл. луна нужна ночью, а ум повседневно (здесь игра слов: kunda может означать «днём»); ◆
- ~ shunda разг. завсегдатай.
Tagalcha (tl)
Tagalcha (tl)Ot
kunda