kuzatmoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

ku-zat-moq

Etimologiyasi

KUZAT— 'ketayotgan kishiga maʼlum yergacha hamroh boʻl-'. Komil bilan Boʻronbek Ziyodullani k u z a -t i b h oʻ y i sh u ch u n dalaga chihishdi (Hamid Gʻulom). Bu soʻz qadimgi turkiy tildagi 'nazorat qil-' maʼnosini anglatgan kü- feʼlidan (ДС, 322) -z qoʻshimchasi bilan yasalgan otga (ДС, 668; ЭСТЯ, III, 65) -ä qoʻshimchasini qoʻshib yasalgan feʼlning (ЭСТЯ, III, 65) -t orttirma qoʻshimchasini olgan shakli boʻlib, dastlab ' qoʻriqla—', 'nazorat qil-' maʼnolarini anglatgan (ДС, 331; ЭСТЯ, III, 64); hozirgi oʻzbek tilidagi maʼnosi ana shu maʼnodan oʻsib chiqqan; oʻzbek tilida ü unlisi — ning yumshoqlik belgisi yoʻqolgan: [(kü- + z = küz ) + ä = koʻzä-1 + t = küzät- > kuzät-
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Ketayotgan kishi bilan xayrlashish uchun biror yergacha birga bor-moq, biror yergacha borib, chiqib, xayr-xoʻsh qilmoq; uzatmoq. ◆ Mehmonlarni vokzalgacha kuzatib chiqmoq. n ◆ Komil bilan Boʻronbek Ziyodillani kuzatib qoʻyish uchun da/shga chi-qishdi. H. Gʻulom, „Mashʼal“ . ◆ Adham shuncha kuzatib qoʻyaman desa ham, Karomat koʻnmadi. R. Fayziy, „Choʻlga bahor keldi“ . ◆ Ichkarida Oʻzbek oyim mehmonlarni kuzatib boʻlib, Ku-mush bilan onasidan hoʻppak olar [gina qilar/ edi. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ . ◆ Avazunimo-zoriston chetidagi yoʻlgacha kuzatib qoʻydi. S. Siyoyev, „Yorugʻlik“ .

2 Bilish, aniqlash maqsadida sinchik-lab qaramoq, koʻzdan kechirmoq. ◆ Quyosh tu-tilishini kuzatmoq. gsh Ergash minbarning panjarasini barmoqlari bilan qisib, koʻzla-ri chaqnab, xalqni kuzatardi. A. Muxtor, „Opa-singillar“ . Krasnov., harsillab-gursil-lab, daraxtga chirmashdi-da, tevarakni ku-zatdi. Oybek, Quyosh qoraymas. ◆ Yusufjon.. Shomat qiziqning oʻyinlarini diqqat bilan kuzatib, oʻrganadi. T. Obidov, „Yusufjon qiziq“ .

3 Zimdan qarab tekshirib turmoq, taʼ-qib qilmoq. ◆ Ularni chetroqda shjayib kuzatib turgan choyxonachi, hech voqeaga tushun-may, yuziga fotiha tortdi. S. Siyoyev, „Yorugʻ-lik“ . ◆ Dushman qochgan joy kuzatish joyi ekan-ligi aniqlandi. Nazarmat, „Joʻrlar baland sayraydi“ .

4 Biror narsani (maqsadni) nazarda tutmoq; koʻzda tutmoq, koʻzlamoq. ◆ Agar Mu-sulmonqul bu ishlarni bir yaxshi maqsadni kuzatib qiaganda, zolimlarni oʻrtadan koʻta-rib, yurtga osoyish berganda, unga kim nima deya olar edi? A. Qodiriy Oʻtgan kunlar . ◆ Ke-yindan maʼlum boʻldiki, bu Boqimirzoning bu yerga kelishdan kuzatgan muddaosiga daxldor ekan. A. Qahhor, „Mirzo“ . ◆ Bombalar kuzatil-gan moʻljalga — gazandalar toʻplangan joyga tushar, hammayoqni larzaga keltirib.. yovni qiyratardi. J. Sharipov, „Xorazm“ .

Antonimlari

КУЗАТМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

kuzatmoq I
1 провожать; сопровождать; mehmonlarni vokzalgacha kuzatib chiqmoq провожать гостей до вокзала;
2 наблюдать, следить; ◆ quyosh tutilishini ~ наблюдать затмение солнца;
3 преследовать, добиваться (какой-л. цели); Agar Musulmonqul bu ishlarni bir yaxshi maqsadni kuzatib qilganda ... edi (А. Ќодирий, «Ўтган кунлар») Если бы Мусульманкул делал это в добрых целях...; bundan qanday muddaoni kuzatadi? чего он добивается, чего он хочет добиться?

kuzatmoq II
понуд. от kuzamoq.