oʻchmoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

oʻch-moq

Etimologiyasi

OʻCH- ’yonishdan toʻxta-’,’soʻn-’. Samandarov ..oʻ ch i b

^{L G an ma}*°_Rkasini chirohdan tutatib oldi (Abdulla Qahhor). Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu feʼl asli öch- tarzida talaffuz qilingan (ДС, 376); oʻzbek tilida ö unlisining yum-shoqlik belgisi yoʻqolgan: öch- > och-.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Yonishdan, yolqin berishdan toʻxtamoq; soʻnmoq. ◆ Oʻtni kovlasang — oʻchadi, Koʻshningni kovlasang — koʻchadi. Maqol . v ◆ Shu choqda na uchundir tokchada yonib turgan sham ham lip-lip qildi-da, oʻchdi. A. Qodiriy . Oʻtgan kunlar. ◆ Samandarov bir qoshi past va bir qoshi baland boʻlib, oʻchib qol-gan maxorkasini chiroqdan tutatib oldi. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ .

2 Asl tusini yoʻqotmoq; xiralashmoq, oʻngmoq. ◆ Chitning rangi oʻchibdi. Qadimiy minora naqshlarining boʻyogʻi hamon oʻchmagan. v ◆ Gʻafur tobora asabiylashar edi, buning oqibatida koʻzlari xiralashib, lablari pirpirar, ranglari oʻchib, qoʻllari titrar-di. Sh. Rashidov, „Boʻrondan kuchli“ .

3 Koʻzdan gʻoyib boʻlmoq, koʻrinmay qol-moq, yoʻqolmoq. Gʻullar, yashilliklar orasida uning adil — kelishgan qomati, shaffof

bir xayol kabi goh yalt etib koʻrinar, goh oʻchar edi. Oybek, Tanlangan asarlar. ◆ Vodiyni yarim doira shaklida oʻragan baland-past togʻlar asta oʻcha boshlagan. H. Ahmar, Kim haq? ^

4 ◆ koʻchma Yoʻq boʻlmoq, „yoʻqolmoq“ . ◆ Uyqusi oʻchmoq. Tarixdan nomi oʻchmoq. v ◆ Sahroning nomi oʻchar, Oʻzgaradi qumloqlar.. K, „. Muham-madiy“ . ◆ Undagi ulugʻ zotlik alomatlari bir-daniga oʻchdi. N. Safarov, „Olovli izlar“ . ◆ Oqpodshoning taxti kuysin, qorasi oʻchsin! Oybek, „Tanlangan asarlar“ . [ ◆ Tannozxon:] Diy-doring oʻchsin sening! 3. Said, „N“ . Safarov, Tarix tilga kirdi.

5 Toʻxtamoq, tinmoq; eshitilmay qolmoq. ◆ Hozirgina soʻzlashib oʻtirgan Kumush bilan onasining tovushlari oʻchgan edi. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ . ◆ Saidgʻozining momaqaldiroq qaldirashidek asabiy kulgisi qanday bosh-langan boʻlsa, oʻshanday toʻsatdan oʻchdi. S. Anorboyev, „Oqsoy“ . ◆ Izvosh qoʻngʻirogʻi, ot tu-yoqlarining ovozlari bora-bora oʻchadi. N. Safarov, „Uygʻonish“ .

Nafasi oʻchmoq Ovozi chiqmay qolmoq, jim qolmoq. ◆ Elmurod salom berib, eshikdan kirishi bilan, uning nafasi oʻchib qoldi. P. Tursun, „Oʻqituvchi“ . ◆ Salqinda chirildoqning ham nafasi oʻchgandi. S. Yunusov, „Kutilmagan xazina“ .

6 ◆ koʻchma Xotiradan koʻtarilmoq, „esdan chiqmoq, unutilmoq“ . ◆ Nomi oʻchib ketgan Boqi mirzo koʻp vaqt oʻtmay "inobatlik mirzo" nomi bilan bosh koʻtardi. A. Qahhor, „Mirzo“ . Shoir soʻzi marmar toshga oʻyilgan — ◆ Oʻy-ma xatdek turar, dunyoda oʻchmas. Q. Muham-madiy .

7 s. t. Safdan yoki hisobdan chiqmoq. ◆ Yozuvchilar uyushmasi aʼzoligidan oʻchgan kishi. Roʻyxatdan oʻchganlar.

Antonimlari

ЎЧМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

oʻchmoq
1 гаснуть; тухнуть; меркнуть; chiroq oʻchib qoldi свет погас; ◆ yulduzlar birin-ketin oʻchmoqda одна за другой гаснут звёзды; oʻtga tegsang - oʻchar, koʻshniga tegsang - koʻchar посл. если тронешь огонь - он погаснет, если заденешь соседа - он переселится;
2 стираться; сглаживаться; выцветать, линять; блёкнуть; surat tagidagi xat oʻchib ketibdi подпись под рисунком стёрлась; tanganing muhri oʻchib ketibdi герб на монете стёрся (сгладился); oʻchmaydigan buyoq краска, которая не выцветает; rangi oʻchgan 1) выцветший, вылинявший; поблёкший; 2) побледневший; бледный;
3 перен. померкнуть, сгладиться; быть забытым, преданным забвению; исчезать; Million yillar oʻtganda ham, toshga yoʻnilgan xatlar oʻchganda ham, Lenin kishilarning koʻnglidan oʻchmaydi (П. Турсун, «Ўќитувчи») Пусть пройдут миллионы лет, сотрутся надписи на камнях, но Ленин не забудется, он будет жить в сердцах людей;
4 быть исключенным, выбывать (из списка организации и т. п.); roʻyxatdan oʻchganlar исключенные из списка; * uyqum oʻchib ketdi у меня сон прошёл; qorasi oʻchdi его не стали видно, он исчез, он скрылся из виду; Oq podshoning taxti kuysin! Qorasi oʻchsin! (Ойбек, «Ќутлуѓ ќон») Пусть сгорит трон белого царя! Пусть он сгинет!; qorang oʻchgur! бран. чтоб тебя и видно не было!; чтоб тебе сгинуть; quti oʻchdi 1) он сильно побледнел; он увял; 2) перен. поблёк; съёжился; потерял былую мощь; ovozi oʻchdi он замолк, умолк.