oʻrtoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

oʻr-toq

Etimologiyasi

OʻRTOQ ’teng shaxslar bir-biriga nisbatan’. Mehmonlardan biri oʻrtogʻining akasi ekan. Qadimgi turkiy tildagi bu ot (Devon, I, 125; DS. 371) asli feʼl asosiga -q qoʻshimchasini qoʻshib yasalgani igubhasiz, lekin ’teng holatda boʻl-’ maʼnosini ang — latgan orta- feʼli mavjud boʻlganini tasdiqlovchi da — lil manbalarda yoʻq (ЭСТЯ, I, 476).
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Yoshi teng yoki yaqin boʻlib, oʻzaro yaxshi aloqada boʻlgan tengdoshlar (bir-biriga nisbatan); birga oʻsgan; tengdosh, doʻst, oshna. ◆ Ukamning oʻrtogʻi. Qalin oʻrtoq. v ◆ Xayr, onajon! Mening uchun buvimni qu-choqlab qoʻying, oʻrtoqlarimga salom ayting! A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ . Hatto tumsayib oʻtirgan Asrora ham beixtiyor chapak chalar, oʻrtogʻining husnu latofatiga mahliyo edi. S. Axmad, Ufq. Shu xotinning oʻrtogʻi bor edi. Yaxshi jonon.. Oybek, Tanlangan asarlar. ◆ Bugun stipendiya olishgani uchun ikki oʻrtoq qoʻlbola osh qilishmoqchi edi. Oʻ. Hoshimov, Qalbingga quloq sol.

2 Dunyoqarashi, faoliyati, yashash sha-roiti va sh.k. jihatidan bir, gʻoyaviy ji-hatdan yaqin kishi; hamfikr, hamgʻoya. ◆ Qud-rat.. hokimning qon toʻlib ketgan koʻzlari-dan yashirinmadi, aksincha, oʻrtoqlari bilan guzarda yarim kechagacha jilmay oʻtirdi. M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“ ◆ Eski oʻrtoqlaring-dan ayrilgansan, yangi oʻrtoq orttirolma-ding. A. Qahhor, Qoʻshchinor chiroqlari.

3 rasm. Kishilarga murojaatda, odatda ularning familiyasi, kasbi, unvoni va sh. k. bildiruvchi soʻzga qoʻshib ishlatiladi. ◆ Oʻrtoq direktor. Oʻrtoq mayor. yaya Qani, oʻrtoq bemor, oyoqlaringizni uzating-chi. S. Karomatov, Oltin qum. ◆ Roʻzimat sahnadan chiqib ketdi-yu, hayal oʻtmay zalda paydo boʻldi va Kanizakning oldiga kelib, qulogʻiga sekin: -Oʻrtoq Ahmedov yoʻqlayotibdilar, — dedi. A. Qahhor, Qoʻshchinor chiroqlari.

4 s. t. ayn. turmush oʻrtogʻi; er yoki xotin, rafiq yoki rafiqa. Halimaxon, oʻrtogʻingiz qayerda ishlaydilar ? n Erkaklar ham roʻzgʻor ishini yaxshi bilishi, oʻrtogʻiga yaqindan yor-dam berishi kerak. Gazetadan.

Turmush oʻrtogʻi q. turmush. Hoshimjon, bi-rinchidan, jonajon dugonamning turmush oʻrtogʻi, ikkinchidan, oʻz akamday koʻraman uni. J. Abdullaxonov, Toʻfon.

5 Biror ish-faoliyatda birga boʻluvchi, biror narsani baham koʻruvchi; sherik. ◆ Oshga oʻrtoq — boshga toʻqmoq. Matal. ash ◆ Dam boʻlaman oltin quyosh Husniga oʻrtoq. Dam teraman etak-etak Gullar: pushti, oq. Gʻayratiy .

Oʻrtoq boʻlmoq ayn. oʻrtoqlashmoq. ◆ Gʻir-romlikni bilmaydigan halol bola koʻrinadi. Oʻrtoq boʻlsang arziydi. H. Nazir, Yonar daryo.

Antonimlari

ЎРТОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

OʻTIL

Ruscha _ru

oʻrtoq
1 товарищ; друг, приятель; подруга, приятельница; oʻgʻlimning oʻrtogʻi dруг моего сына; oʻrtogʻimning otasi отец моего товарища; ◆ oʻrtoq Mahmudov товарищ Махмудов; ◆ Otaxonov va Umarov oʻrtoqlar товарищи Атаханов и Умаров; ◆ qalin oʻrtoq закадычный друг; ◆ Navbahor, ochildi gullar, sabza boʻldi bogʻlar, Suhbat aylaylik, kelinglar, joʻralar, oʻrtoqlar (Муќимий) Весна, расцвели цветы, зазеленели сады, Давайте же, друзья, приятели, поговорим, побеседуем;
2 разг. супруг; супруга;
3 компаньон; ◆ oshga oʻrtoq - boshga toʻqmoq погов. компаньон в еде - дубинка на голову.