Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

oq-moq

Aytilishi

Etimologiyasi

OQ- ’nishab tomonga surunkasiga harakatlan-’ (suyuqlik haqida). Oldingdan o h h a n suvning hadri yoʻh (Maqol). Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu feʼl aq- tarzida talaffuz qilingan (ЭСТЯ, I, 118; ПДП, 359; Devon, I, 121; DS, 48); oʻzbek tilida a unlisi â unlisiga almashgan: aq- > âq-.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Past tomonga qarab uzluksiz, surunkasiga harakat qilmoq, yurmoq (suyuq-lik haqida). ◆ Oldingdan oqqan suvning qadri yoʻq. Maqol . ■■ ◆ Qonqus tun boʻyi gʻazab bilan, alam bilan toʻlgʻanib oqdi. Oʻ. Hoshimov,

Qalbingga quloq sol. ◆ Filatovning bir qoʻli qon oqayotgan yelkasida, ikkinchi qoʻli pulemyot lentasida, boshi quyi solingan edi. A, „Qahhor, Oltin yulduz“ .

2 Tez-tez tommoq, birin-ketin yumala-moq (tomchilar haqida). ◆ [Qizning] Koʻzlari-dan oqqan tomchilar quyoshda injuday yonadi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Oshno doʻstining koʻzlaridan duv-duv yosh oqayotganini koʻrdi, xoʻrlandi.. M. M . Doʻst, Lolazor.

3 Suv oqimi bilan birga siljimoq, suz-moq. ◆ Krlganlardan bir qismi soyning oʻrta-siga yetmasdan qaytishga majbur boʻldi. Ikki kishi oqib ketayozdi. A. Qahhor, „Oltin yulduz“ .

4 Quyilib kelmoq; oʻtmoq. ◆ Oʻtkazgichlardan elektr toki oqa boiiadi.

5 koʻchma Kelib, tushib turmoq. ◆ Konve-iyerlardan don oqadi. n ◆ Xona ichiga quyosh-ning iliq yorqin ipagi jimgina oqdi. Oybek, „Navoiy“ .

Oqib kelmoq Muntazam kelib, tushib, yetishib turmoq. ◆ Arzimas amalini, oqibkelib turgan harom-xarish pullarini deb, jufti halolidan kechgan kimsani nima deb atash kerak?! M. M . Doʻst, Yombi.

6 Jarayon tarzida, koʻplashib biror to-monga yurmoq, oʻtmoq. ◆ Otliqlar Oqmachit qiri tomon oqib borardi. T. Ashurov, „Oq ot“ . ◆ Ertalabdan boshlab qishloq aholisi maktab tomon oqdi. P. Tursun, „Oʻqituvchi“ .

7 Toʻkilmoq, osilib tushmoq. ◆ Ikki at-rofda paxtasining choʻgʻi qochgan dalalar goh choʻp boʻlib gʻoʻzapoyasi qolgan, goh paxtasi egatlarga oqib tushgan paykallar bilan almashinadi. M. Mansurov, „Yombi“ .

8 koʻchma Oʻtmoq, kechmoq. ◆ Hayot bir ma-romda, bir izda oqa boshladi. S. Abduqahhor, „Koʻzlar“ . ◆ Yillar oqar yillarni yuvib, Taq-diriga tan berarhavas. A. Sher, „Qadimgi kuy“ .

Sinonimlari

Antonimlari

ОҚМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ozarbayjoncha: akmaq
Turkcha: akmak
Xitoycha: 流 (liú)
Yaponcha: 流れ (nagare)

Ruscha _ru

oqmoq
1 течь, протекать; oqib chiqmoq вытекать; oqib kelmoq притекать; приплывать; oqib ketmoq утекать; уплывать; уноситься течением; oqib yotmoq растекаться, разливаться; быть залитым (водой); oqib tushmoq стекать; uni koʻrgan boʻlsam, koʻzim oqib tushsin разг. если я его видел, пусть глаза мой вытекут; лопни мои глаза, если я его видел; erib oqmoq растаять и растечься;
2 перен. двигаться (в каком-л. направлении); протекать (о времени, процессе, состоянии); Ertalabdan boshlab qishloq, aholisi maktab tomon oqdi (П. Турсун, «Ўќитувчи») С утра население кишлака потекло в сторону школы; hayot bir maromda, bir izda oqa boshladi (С. Абдуќаћћор, «Кўзлар») Жизнь начала протекать монотонно, в одном русле.