ortmoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

ort-moq

Etimologiyasi

ORT- I 'transport vositasiga yukla-’. Vagonlarga paxta toylarini o r t d i k. Bu feʼl qadimgi tur — kiy tildagi yolka’ maʼnosini anglatgan ar otidan -(ï)t qoʻshimchasi bilan yasalgan (ЭСТЯ, I, 180); keyinroq ï unlisi talaffuz qilinmay qoʻygan (Devon, I, 234: artïshdï); oʻzbek tilida a unlisi â unlisiga almashgan: ar + ït = arït- > art- > ârt-.

ORT- II ’meʼyordan koʻp boʻl-’. Dehqonchilik mahsu— lotlari yildan yilga o r t i b bormoqd a. Yeu feʼl qadimgi turkiy tildagi 'ortiq boʻl-’ maʼnosini anglatgan ar— feʼlidan -(ï)t orttirma qoʻshimchasi bilan hosil qilingan (ЭСТЯ, I, 182): keyinroq ï unlisi talaffuz qilinmay qoʻygan (Devon, III, 430; DS, 55); oʻz-bek tilida a unlisi â unlisiga almashgan: ar- + ït = arït- > art- > ârt-.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

I 1 Koʻpaymoq, oshmoq. ◆ Meh-natdan doʻst ortar, gʻiybatdan — dushman. Maqol.

2 koʻchma Kuchaymoq, oshmoq, oʻsmoq; mus-tahkamlanmoq. ◆ Insoniyatning energiyaga eh-tiyoji kun sayin ortib bormoqda. "Fan va turmush" . ◆ Otabek toʻgʻrisidagi tashvish boya-gidan oʻn qayta ortgan edi. A. Qodiriy, „Oʻt-gan kunlar“ . ◆ Issiq tobora ortar, "gʻir" etgan shamol yoʻq. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

3 koʻchma Ustiga qoʻshilmoq, yuklanmoq. ◆ Sarimsoqqa yana bir yangi vazifa ortdi. A. Qahhor, „Sarob“ .

4 Ustun kelmoq, oshib tushmoq. ◆ Oʻyin-chining sanʼati dafchinikidan, dafchiniki oʻyinchinikidan ortar edi. M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“ .

5 Oshib qolmoq, ortiqcha boʻlib qolmoq. ◆ Bu osh oʻn kishiga yetib ortadi. Xarajat-lardan besh soʻm pul ortdi.

6 Yetib va oshib qolib toʻplanmoq. ◆ Qalay, nonvoylikdan bir nima ortdimi? Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

7 Maʼlum bir chegara, miqdor yoki meʼyordan oshmoq, oʻtmoq. Usta Bahromning yurakburugʻ boʻlganiga oʻn besh kunchadan or-tibdi. M. Ismoiliy, Fargʻona t.o.

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

ort-moq

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

II 1 Yukni transport vosita-sining ustiga yoki ichiga joylamoq, yukla-moq. ◆ Mashinaga koʻmir ortmoq. tsh Oʻq-dori-larni otlarga ortib, qolganlarini oʻzimiz yelkalaboldik. I. Rahim, „Chin muhabbat“ . ◆ Paxta ortgan son-sanoqsiz karvonlar qator. Gʻayratiy . ◆ Faqat oʻz sohasini biluvchi odam xuddi bir tomoniga yuk ortilgan qayiqqa oʻxshaydi. Shukrullo, „Saylanma“ .

2 koʻchma Zimmasiga yuklamoq, boʻyniga qoʻymoq, taqmoq. -Bilsang, — dedi hoji, — ◆ mening ustimga mundogʻ tuhmat ortishdan uyal, bola! A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ .

[Birovga] ogʻirligini ortmoq q. ogʻirlik 3.

=== Sinonimlari ===ortmiq

Antonimlari

ОРТМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Feʼl

ortmoq ortmoq

• Turkcha: artmak, çoğalmak

Ruscha _ru

ortmoq I
1 превышать, быть излишним, быть в излишке; оставаться; ovqat hammaga yetib ortdi обеда всем хватило и ещё осталось; Usta Bahromning yurakburugʻ boʻlganiga oʻn besh kunchadan ortibdi (М. Исмоилий, «Фарѓона т. о.») Прошло уже более пятнадцати дней, как мастер Бахрам заболел дизентерией;
2 увеличиваться, прибавляться, возрастать; ish ortdi работы прибавилось.

ortmoq II
1 грузить, погружать, нагружать; ◆ aravaga yuk ortmoq нагружать телегу;
2 перен. взваливать; Bilsang, - dedi Hoji, - mening ustimga mundogʻ tuhmat ortishdan uyal, bola! (А. Ќодирий, «Ўтган кунлар») Знаешь, - сказал Хаджи, - постеснялся бы ты взваливать на меня такую клевету, парень!